چەم وستەی سەرو ڕازەو پیرشالیاری

چەم وستەی سەرو ڕازەو  پیرشالیاری

ڕازەی درێژەو "پیرشالیاری "  دلێ کتێبێ  423 لاپەڕەییەنە نویسیان بە قەڵەمو "حەمەکەریم هەورامی " بە زوانی سۆرانی ، ڕازێوەنە  دەست کەرد بە وانایشەو وزا نماری تا ئاخر پەڕە، ئننە بە ئەدەبیانەو وەش گێڵنۆشەو حەز مەکەری سەرەت بەرز کەرێوە تا تەمامنیش، ئی ڕازێ (ڕۆمان) کاراێی مەتنەکەش متەنەرە بەرۆتەو پەی زەمانو ئاوەختی کە پیرشالیار زاڕۆڵێ گولانە بیەن ،زاڕۆڵێ دیارو دلێ دەگاو ھەورامانی، بەئەدەبو بێ دەنگ و ھەرمان کەر، دەس ڕەنگین شوانەو مەیو بزو گاوی بیەن لاو یانەو مامۆیشەو (خواداد ) ویش نامیش (سیمیار) بیەن تاتەش مەردەنو لاو مامۆ و ماۆژەنیوە گەورە بیەن.

 ڕازەکێ بەرۆماوە  ئازەمانە  وەڵێ ئامای ئیسلامی و سەروەختو دەسەڵاتو ساسانیەکا ، ھەر پەوکەی بە سەردارو دەسەلات بەدەسو ھەورامانی وچیان سان ،ماچا کوڵکریاوەو ساسانی بیەن. ڕۆمانە کۍ  شانزە دیمەنێ ئاوەختی نیشانە مڎۆ، ئەجۆ تەماشەو فلمی کەری پاسە گردی مارۆ وەرەچەمات، ھەرکەس یاگێ و پلەوھەرمانە وێش دیارەنە گرکەس ھەرمانەو کارو ویش کەرۆ بە ژیوایشەو سەرقاڵا ، دیمەنەکێ تەنیا دلێ دەگاو ھەورامانی نیەنێ، ھەتا ئایاگێ حوکم ئاینو زەردەشتی بیەنو دەولەتو ساسانیەکا بیەن چن دیمەنێ جە حوکمو دەسەلاتو ئایاگە دورایچشە بەر وستەن.

 ئاوەخت دەگاوھەورامانی سەردارێش بیەن نامیش خواجە بیەن ( نامەکێ نویسەری نێنێرە)، کەسیوە خاسو داد پەروەر، پەرستگاو و مەرێ و پیرش بیەن، خۆڵک وەختو دۊعا کەردەینە ڕوەشا کەردێنە ڕۆشنای دەلاقەکاشاو دەسیشا ھۆردارێنێ پەی ئاسمانی و ئەھورامەزدای ،خۆڵکش سەرو ژیوگا پاریزنای ئاردەنەرە ناستەنشا وەخوت زاوزێنە ڕاوە کریۆ ،داربڕیە قەڎەغە بیەن،مەگەر ھەژگو وشکەڵو دارەکاشا ئاردەبۆ پەی سۆچنای

ژەنی بە جوانی بەشداری دەسەلاتو دەگیش کەردەن، ژەنەو گەورەو دەگێ و کناچەکیش فرەو باسو خواسو دەگێنە پەیلوایشا ھۆرگیریانو پەرەسەشا پەنە کریێنە، گلیرۆبیەکانە چنی پیری و ژیرلەو مەرێ ژەنی بەشداریش کەردەن، وەختو ئەسپەردە کەردەو مەردەینە ژەنی گۆرانی چەمەریش واتێنێ دەفە دریێنە وەنە،  یانی چا زەمانەنە ژەنی یاگێ وێش بیێنەو ھەتا کۆتا ئاماو حوکمو مەرێ و ئاینو زەردەشتی جە ھەورامانەنە. ھەرپاسە ڕێزو ئیحترام جە پیرو ڕیشچەرمەو دەگێ گیریان.

سیمار گەنجێ زەریف ، نورانی چەقان دڵو گرکەسی، سەربارو ئانەی شوانە بیەن،بێ دزیوە لوان پەرستگا دەرسش وانان، چنی ئانەیچ دەس ڕەنگین بیەن چنن چیوەش بەدسو وێش تاشتێنێ و وەش کەردێنی، ھەرپاسە جە گیواوی دەرمانو ، مەرکەبو نویستەیش گێڕتەنو پەنەش نویستەن، چن کە سیوە نەوەشێش وەشێ کەردێنیوە، یانی ھەر جە عەمرو گەنجینە چن (پەرجو) موعجزێوەش چنە بەرکەوتێنی، مھیمتەرینشا ھنا ئا کناچێ بێ کە بیە بەژەنیش، جە سەرچەماکا تەرینە ماجا ئی کناجێ ھنەو پاشایێوە دورەوەڵاتی بێنە ،   حمەکریم ھەورامی  جە ڕۆمانە ڕازەکێنە  ماچۆ کناچەکێ ھنەو خواجەی سەرردارودەگاو ھەورامانی بێنە،نەوەشە کەوتێنەو ھیچ حەکیمێ چارەسەر نەکەردێنە ،وەلێ بە وینای "سیمیار"  خاسە بۆوە، ئتر کناچی خواجەی نامێش "ھەسارە " نە چی ڕازێنە  دڵش مشۆ سیمیاری.

ھەسارە فرە زەریفە بۆ ،دەنگ مڎۆوە گردو ناوچەکیەنە، چن داوکارێش مەیا وەلێم شوو مەکەرۆ بە ھیچکامی، ماچۆ من شوومەکەرو بەکەسێ  بەرۆم دلێ قەسرێ و دیلەم کەرۆ و پێسەو وەیوڵێ دەسیش گەمەم پنەکەرۆ، یام بەرم دیواخانێنە بنیامەرە دلێ چوار دیوارانە قەتیسەم کەرا، ھەسارە کناچیوە ئازادەو ھەورامانی بێ پۆکای گەرەکش نەبێ ئی ئازادیشە جەدەس بڎۆ.

دیمەنێ تەرو ڕازەکێ باس جە پایتەختو ساسانیەکا کەرۆ کە ئازەمانە ئاینو زەردەشتی ڕۆشن بیەنو ئاینو دەسەلاتو حکومەتی بیەن، ھەرپاسە باس جە کۆکەردەیو ئەوە نویستەیەوە ئاۋێستای کەرۆ  دماو تالانو سۆچنای یۆنانیەکا جە ئیرانەنە، چن دیمەنێ حوکم رانی شارەکاو دەورو پایتەختی نیشانە مڎۆ کە ناھەقی و ملھوڕی و خراپەکاری جەلاو سەرگەورەو شارەکاوە لوان قەلا پۆپە، وەلێم ھەورامان جیاواز چیمنەیە ، دەگیوە ھێمنەو دادپەروەرە،ئەگەر کەسانێ خراپێچ بەرکەوتێبا فرە بە خیرایی کەوتێنێ کەنارو پەیشا نەلێویان خراپەکاری درێژە پەنە بڎا.

سیمیار  چنو کاروانی ملۆ نمێوە ، ملۆ وانای چن پەرستگیوە گێڵو تا ویش پەڕ عیلم کەرۆ،ئننە زیرەکو بەتوانا بۆ جە ویارو ئاینو زەردەشتینە،نامێش یاۋۆە لاو پاشاو ساسانیەکا،چڕاش پایتەخت و چاگە پلەو پیرو پیرەکاش مدا پەنە بەنامێ (پیرشالیاری ) چن سالێش پەنە مشۆ ،ئتر پیرشالیار کەرا بە وەرپەرسو نویستەیەو کتیبو "ئاۋیستا" ی، یانی ئاۋیستا سەرو دەسوپیرشالیارینە نویساینەو،

 دماوئانەی پیرشالیار چن ساڵیوە ھەوالش مەبۆ خۆڵکو ھەورامانی ملا شۆنیشەرە و ماراشەو مێوە پەی ھەورامانی، چنو ئامایشەو پەی ھەورامانی ژەنی مارۆ وجەگرد یاگیوە ھەورامانی مەیا خیرئامایش و گرد سەرەشا سڕ مەنۆ کە پیوە گەنج بیەن بە پیر، دماو ئانەی مەرێ و پەرستگاو ،ئاونگا  سەرنەوایەو وەشکەراوە پەی ھەورامانی،  پیرشالیار ماریفەت منویسۆوە..

 پیر نەورۆزو سەرگەتێ مێ پەی لایشو چن جار پیرشالیاری گەنجی تاقی کەرۆوە ،وەلێ گردیەنە سەرکەوتە بۆنەو ئیتر پیر نەورۆزو سەرگەتێ ماچۆ  بەگەردەنم لایقو پیریەنی ، دماو ماوێوە کۆسەو ھەجیجی  مێ پەی لاو پیرشالیاری ، چن ڕیزیوە ھەرێ و ھەسەرێ شۆنەو یۆیرە بارە تەڕک (ھێزمێ ) مارا پەی ھەورامانی و کۆسەو ھەجیجی بە موعجزە ھیزمەکا کەرۆ بە  سیاو مارێ و بە مارێ شڵ تەنگشا مدۆ ھەرکەیەو  ویچش ناوتاق و ھیزمەکانە نیشتەنەرە، یانی ھێزو قەوەتو ویش نیشانەو پیرشالیاری مڎۆ، وەلێ وەختێ یاوا نزیکو دەگاو ھەورامانی  بە موعجزەو پیرشالیاری مارەکێ باوە بە ھیزمێ و پەرجوەکەیش خاو کەرۆوە، ئتر کۆسەو ھەجیجی کە تەماشة کەرۆ ئینا سەرو ھەرکەیشەو ھێزمەکاش وینۆ ،تەریق بۆوە و دڵو وێشەنە ماچۆ پیرشالیاری مۆعجزەکەش  خاو کەردەنەوە،  وەڵێ ئامای کاروانو  کۆسەو ھەجیجی بە مۆجیزەو پیرشالیاری ھاردی وارا سەروبان و ساناڵێ گردو یانەکا ھەورامانی، خۆڵك سەرەش سڕ مەنۆ وەروەی  چیمنێشا نەدێنە ،سەردە نیەنە، تامش کەرا و سەرنجە مدا ھاردینی، ئتر کاروانیەکەو کۆسەو ھەجیجی بەشو وێشا ھاردیچ بەراوە و ماجا بەراستی پەنەش گنۆ پیرو ھەورامانی بۊ.( مۆعجزەو ھاراد واری ھەورامانی چن یاگیوە تەر باسش کریان  )

دمای پیرشالیار خۆڵکو دەگێ کۆکەرۆوە باسو ھارد واراکەی کەرۆ  ،،ماچۆ وەروێ وارێنە وەروەوەرێنە ... یانی ئاینیوە مێ ئاینەکەو ؤێمە شۆرۆوە،

دماو ماوێ دیمەنی تەر نیشانە مڎۆ کە سپاو عەرەبی چێرەرە ئامێنە یاوێنە باخو بەرە و جەلەولا چاگە جەنگێوە فرە گەورە بیەن وەلێ سوپاو ساسانی مەڕیێنە وپایتەخت گیریان،  باس جە دیلو گرتەو ژەنو کناچەی کەرۆ پێچەوانە ئانەی کە ھەورامانە چ ئازادیوە بیەن پەی ژەنا، ئتر پیرشالیار ماچۆ بە خۆڵکو ھەورامانی  ویتا ۆحازر کەردێ پەی دۆخەی تازێ کە  دنیا فاڕیۆ بە جۆرێ تەرو  ئاینەکەتا مەمەنۆ.... ،ئتر دماو چن سەد ساڵیوە ھەورامانیچ کەوت چێرو دەسو سوپاو ئیسلامی.

نویسەر دلێ رازەکێنە چننەھا واتێ ھەورامیێش بەکار ئاوردێنێ ھەکە یاگێ سەرنجێنێ پێسە( ئاڵنگار، لایڎە، بێخ،سینی، تەپش مەپێکۆ وەنە ).

*********

حمەکەریم ھەورامی نویسەر خۆڵکو دەگاو گوڵپین ، ھەر بەزاڕۆڵەی خولیاو ماریفەتو  زانستی بۆنە ،ملۆ شۆنەو وانایرە بۆ بە مەلای دوانزە عیلم،دماتە ر ملۆ زانکۆ ئەزھەری  جاگەیچ بڕوانامەو ئەزھەری بەدەس وزۆ،  زیاد جە 22 ویسو دووێ بەرھمێ چاپکریش ھەنێ  (شانۆنامەو ڕۆمان ....ھتد )و سەدان وتارێ دلێ گۆۋارو ڕۆنامەکانە ، ئیسایچ سەرە مڕە منویسۊ.

ئۆمیدو لەش ساقی و عەمر دریژی پەی مامۆسا حەمەکەریمی

د.ناجح گوڵپی 30/8/2017  ھەورامان