مەسەلۍ ھەورامیۍ....واتەو وەڵێنا....ئاوی
1.
ئاوی دنگەنە (دۊڵەنە )کوۆ: یانی
ھەرمان و کاری بێ سەمەر، پێسەو ئاو کواین دلێ دنگینە، چون ئاوی مەکۆیۆ
2.
ئاوی دلێ وێچنێنە مارۆ: ھەمدیسان ھەرمانەی بێ سەمەرە،یان ھەرمانێ کە مەکریۆ و
سەر نمەکگێڕۆ،ناھەق وێ ماننای
3.
ئاوەو زۆرداری سەرەوکوی ملۆ: ئاوی ھەمیشە لای سەریوە پەی لای واری ملۆ، وەلێم
کەسێ زۆردار بۆ گرچێوش پەی ملۆ سەر چون زوڵم کەرۆ تەنانەت ئاویچ بەرۆ سەرۆکیایرە.
4.
ئاوەو دماو ھەناری پێسەنە ژەھرو ماری: ھەورامیا فەرماوان ئاو واردەو دماو
ھەناری تامش گولو تاڵا،ئینەشا چەنوو بەعزە ھەرمانێوە بەراورد کەردەن ھەکە پێوەرە
مەکریاو مەگونجیا،یام بەعزە واردیوە پێوەرە مەکریۆ وەریشا.
5.
ئاوەو دماو ساوۍ پێسەنە ماسو گاوی: یانی ئاو واردەی دماو ساوی وەشا،پێسە بۊ
ماسو گاوۍ وەری،مەبەست پێورە کریای و
گونجیای ھەرمانەکان، پێوەرە واردەی خۆراسەکان.
6.
ئاوەو دماو بەیێ پیسەن ماسو مەیێ: یەک ماناش ھەن پێسەو ھنو گاوەکۍ، چن مەسەلێ
تەر ھەنێ چی بارەو.
7.
ئاوی شۊنەو واردەیرە ملۊ: یانی وەختێ نان موەری یام تیکەت گیریۆ، ئەوەجەت بە
ئاوۍ ھەن وەریشەو، یانی بەدڵی هاڵی ئاوی مەوریۊ.
8.
ئاوی ئاوگارە ملۊ: یانی گرچێو ڕاو وێشەرە ملۆ،،ئاویچ جوەو وێشەنە ملۆ.
9.
تیکەت گیریا ئاوی بارە، ئاویت گیریا کەفەن بارە: وەختو نان واردەینە ئەوەجەت
بە ئاو واردەی ھەن، تاتیکەت نەگیریۆ، وەلێ بەعزێ جارێ ئاویت گیریۆ فرە ناڕەحەتت
کەرۆ،پەوکەی واتەنشا کەفەن باردێ.
10.
ئاوی لێڵە مەکەرۆ: کەسێ ئننە بێ ئەقڵو نەزان بۊ یام ئەقلش نەمڕیۆ ملو
ھەرمانەکارە،یام دلێ نیشتگاینە ھەمیشە قسێ و ھورسو کەوتش نەزانو بێ ئەقلانێ
با پنەش ماچا "ئاوی لێلە مەکەرۆ ئننە
ھەرا " .
11.
بەئاوەو زەمزەمی شۆرەش پاک نمەبۆوە: کەسیوە ئننە پیسو خراپەکار بۆ کەس باوەڕ نمەکرۆ ھەرگیز خاس بۆنە و جە کردەو
خراپەکاش گنۆ،یانی بە ئاوەو زەمزەمی کە چن مبارەکەو خاسەنە پاکیش نمێ.
12.
ئاو و دۆی گەرم پێسەنە ھەجیجی بێ مێزەرەی: یانی ئاو و دۆی گەرم تامش نیاو مەشۆ
سەرد بۆ وەروەش کەرینە ئینجا لەزەتو وێش
یاونۊ.
13.
ئاوی جە سەرچەمەنە لێڵەنە: یام ئاوەکێ سەرچەمۆ لێڵەنە ،ھەرمانێ جە ئەوەڵۆ بە
لاری و ناڕێکی بێ ھەرگیز سەر مەگیرۆ، یام دەوڵەتداری حوکم کەردەی گەندەڵ لاو سەرە
زلەکاوە دەس پەنە کەرۆ ئینجا مێرە وار پەی وردەکا، پۆکەی ماچا ئاوەکێ سەرچەمەو
لێڵەنە.
14.
ئاویش کەردێنە چێرش: کەسێ زۆردار زوڵمو زۆرش فرە بۆ پەی بەرو ھامسایش خراپ بۆ
چەنیشا، ماچا ئاویش کەردێنە چیرشا، یانی مەشۆ ئاکەسە بار کەرۆ کە ئاوی لوێنە چێرش
چون نمەتاوی یانەی تەڕەنە یام چێرە خەرەکەت تەڕ بۆ بنیشیەرە.
15.
ئاویشا مەلۊ جوێوەرە: یانی دوێ کەسێ پێوەرەنەکریا،نەگونجیا،ھەمیشە شەڕە
دەننوکشا بۆ و پێوەرە ھورنەکرا ( دانولێشا پیوەرە مەگریا )
16.
جە ئاوەو شەوێ ویش مەپارێزنۆ: یانی کەسێ حەرام وەر،دز و تاڵانکەر،خراپەکار
17.
ئاوی بێ لەغامەش واردێنە: یانی چیوی مفتو بەلاشش واردەن
18.
ئاوی ئینا بێڵەشۆ: یانی ھەرمانەش
ویەرۆ، ھەر بێلەش گرتە دەسشۆ ئاوی حازرەنە
19.
ئاوەو دداناش ئاستێنە وێشەرە: کەسیوە بێ تەربیەتو ،ڕوودار گرد یاگێنە قسێ بۍ
سەمەرۍ کەرۊ
20.
ئاوەو ئاو وازی پێسەنە گۆشتو بەرزای(خوگ): وەختێ تۆ ئەوەجەت بە چێوێ بۆ بلی
لاو کەسیوە وازیش ئادیچ دووێ ئننەو تۆ ئەوەجەش پەنەش بۆ، ئتر فرە سەختش مێ ئەگەر
بدۆت پەنە یام بەشت بڎۆ.
21.
ئاوەکیش خراپ متێنە: یانی کەسیوە جە ئەداو تاتەیشاوە خا س تالیم نەدریابۆ و
ھەرمانو کاری خراپ کەرا پاسەش پەنە ماچا،یام سەرو بنەڕەتێوی خراپی مەرزیانەرە.
22.
گەورە ئاوی مجۆ و وردی پاش مڎۆچەنە: یانی گەورەکێما چ ھەرمانێ کەرا وردیەکەیچ ھەرپاسە ملا شۆنیشەرە، ئەگەر
گەورەکێما خاسە کەرا ،وردیچ ھەرپاسە، ئەگەر گەورێ خراپە کەرا وردیچ ھەرپاسە خراپە
کەرا، یام ئەداو تاتە چنی با زاڕۆڵەکیچ
پاسنێ بانە.
23. ئاوی بارەو دەسێ شۆرە: وەختی ھەرمانە تەمامیۆ
،یام کار جەکاری ترازیان ئیتر ھیچ چارێوەت
نیا ماچی ئاوی بارەو دەسێ شۆرە.
24.
ئەجۆ ئاساوی ئاو کەوتەن: یام ئاوی جەئاساوی کەوتە: یانی دنیا کشو مات و بێ
دەنگ بیە
25.
ئاوی یاگێنە مەنۆوە گەنۆ:ئاوی ھەمیشە
ئینا لوایو جوڵیاینە، یانی مەشۆ ئانزان ھەمیشە جمەو جوڵەش بۆ لاشەش و مەژگش فاڕیۆ
ئننا نەوەشیو نەزانی گەننۆش.
26.
ئاوی ژاوۆ: بەکەسێ ماچا گێلو نەفام بۆ،چون
مەزانۆ کە ئاوی ئەوەجەش بە ژاوای نیا.
27.
ئاوی مردۆ تۆ نەمردی: وەختی کەسێ ھەرمانە کەرۆ گەرەکشانە ھەرمانەی فرێ کەرۆ و
نمازا مدرایش بۆنە ،ماچا مەبۆ مدری سەرە مڕە ھەرمانە کەرە، پیسەو ئاوۍ مەبۆ مردایت
بۆنە.
28.
ئەجۆ ئاوۍ لادانۆ: بەکەسێ فرە تەمەڵو سڕو سواڵی ماچا کە ھازەو ھەرمان کەردەیش
نیەنە، وەختیوە کەسێ گنۆ دلێ ئاوێ خەریکا خنیکیۆ ،یام بەحر مڎۆشۆ کەنار،پیسەو
مەردەلۆخەیش سەرمێ .
29.
ئاوی و ئاوەدانی: یانی ھەریاگێنە ئاوی بۆ ئاوەدنی ھەن، دەگاو شار و باخو ژیوای
ھەن،،ئاوی ژیوای مارۆ شۆنەو وێشەرە.
30.
ئاوی زا دەمش ( ئاوی کەوتە دەمش) ( دەمم ئاویش کەردە ) : وەختێ ئارەزوو واردیوە یام چیوێ کەری ماچی ئاوی زا دەمش.
31.
ئاوی نیەنە ئننا مەلەوانێ عەجیبا: تالێقەنە پەی کەسیوە ھیچ نەزانی، یام کەسێ
ھەرمانێ مزانۆ وەلێ ئیسا دەسینەو وەسیلەنیا وەردەسشەنە تا کەرۆش.
32.
ئەسبابو پڵاوی نانەشانەنەو ئاوی: یانی
گرد ھەرمانیوە ئەسبابو دەسینەو وێش لازما و بە ئاسانی نمەکریەو.
33.
ئەگەر بەد بازۆ مەی و وەرگ پێوەرە
ئاوی وەرا: ئەگەر فیتنەو خراپەکار بازۆ ئانزان ،نیشتگا، وەلات گرد پیوەرە بە ئاشتی
مژیوا
34.
ئەگەر پەی ئێمە ئاویش نیەنە پەی تۆ نانش ھەن: ئاگەر ئی ھەرمانێ پەی من خەیرەش
نەبۊ خۆ تۆ ھەق دەسو وێت ھۆرگیری و نانش چنەن پەیت.
35.
ئەگەر ھانیوەنە ئاویت واردە تەوەنیش مەوزەنە : ئەگەر یۆی خاسە چنو کەردی بە
خراپە عیوەزاش مەڎۆ.
36.
ئاوی مجیا جەمە مەبۆوە: مەبەست ئاوەڕو شیەین،کەسێ ئابڕوش شی ئتر نمێوە
37.
ئاوی دەسشۆ مەچکۆرە: کەسیوە فرە ڕزیل و ڕژد و چەکلو پیسکەی ماچا
38.
بە چەمچێ ئاوی مێوە مەلۍ: بەکەسێ وەش باوەڕی ماچا زوو باوڕ کەرۆ بە گرد چیوی و گنۆ ھەواو ھەوەسو وێش
39.
بەرۆش سەرو ئاوێ و مارۆشۆ: بە کەسی ئاقڵو ژیری ماچا ھەکە چنندەھا کەسێ نەزانو نەفامێ ھورسوڕنۆ،یام
کەسیوە ئاقڵ چن کەسێ بێ ئەقڵێ خەڵەتنۆ.
40.
پێسەنە ئاوی بازی دەمو توتەیرە: یانی ھەرمانیوە کە خەیرەش نەبۆ و کەڵكش چنە
نەوینی، دەمو توتەی گڵیاوا، (ئاوی بازی دمو توتەیرە )
41.
جانمازش سەروئاوێنە گێڵۆ: کەسیوە نما
نەکەر بۆ، بەرماڵ (مازڵۊخەکیش) کەوتێنە سەرو ئاوۍ.
42.
چا ئاوی ھەنە گوڵ نیا،چا گوڵ ھەن ئاوی نیەنە: یانی چیوەکێ چەپەوانەو یۆترینین
ھۆرگنا، گرد و چیوەکا ھەکە خوای دێنێ پنەما نیەنێ چنی یۆی،ھەریۆشا کەوتەنا یاگیوە.
43.
حەر ئاوی سیاوە مارۆ: بەکەسێ ماچ دایم پوکەش بێ و باسو کەم دەسیو نەبیەیش
کەرۆ،ڕەنگا بەشو وێچش بۆنەش وەلێ ھەر فێرو جوکنیاو پوکنای بیەن.یام پنەش ماچا کەم
ئاوی سیاوە بارۆ، یانی کەم جوکنە،( ئاوی سیاوە نیشانێ نەوەشینە ).
44.
بە حەوت ئاوی شۆریانەو: یانی کەسێ بێ
ئابڕوو و حەیاش نەبۆ. یام مەبەستت چێوۍ زەریف شۊریا بۊوەو پەی واردەی بشیۊ
45.
حەوت ئاوێنە پڕۆوە قولێش تەڕێ مەبا: کەسێ فێڵ بازو ،تەڵەکە بازو ،لار ،نەزان
ھەکە دایم خەریکو ھەرمانە لارا بۆنە و خۆڵکی خەڵەتنۆ.
46.
خۆ ئاویت ناردێنە پێوای ئایرە مەلێوە: یانی کەسیوە فرە پەلەش بۆنە ،وەختی سەردانو قەومو خوێشیش
کەرۆ فرە مەنیشۆ زوو گێڵۆوە
47.
دنیا ئاوی بەرۆش گۆشش نیا چەنە: یانی فیفیش مێ وەنە پەی گرەفتو ژیوایو دنیای ،خیاڵێ مەکەرۆ.
48.
ئاوی بڕیۆ جە ڕۆخانە ،ھەر قەوم خاسا تا بێگانە: یانی ھەمیشە قەوم خاسا چون
وەختو تەنگانەینە مێ فریات گنۆ (قەوم ئەر گۆشتت وەرۆ پێشەکەیت مەماڕۆ ).
49.
سەرو ئاوەو حەمامیوە پیاوەتی کەرۊ: کەسێ گەرەکشا پیاوەتی و خەیرە کەرۆ ، وەلێ
ماڵەکە ھنو وێش نیا ھەکە کەرۆش خەیرە.
50.
کوتەکش نیان ئاوی: یانی وێش حازر کەردەن ،ھەرکسە بلۆ پاگەنە بە کوتەک
کوۆش.
51.
بە ورێ ئاوی تکنا دەمشەرە: یانی تێلا
کاری کریانو فرەشا دانوەنە وتواناو
تەنانەت ئاو واردەیچش نەمەنەن.
52.
گرچێو بە ئاوی پاکیش مێ: یانی ھەرچی پیسی ھەن بەئاوی شۆریشەو پاک بۆوە.
53.
گۆزێ تازێ ئاویش وەشەنە: یانی گرد چیوێ تازە تامو لەزەتش تایبەن و وەشا، جلو
بەرگ،پاڵا ، ژەنی، ماشین.
54.
دە وێڕۍ ئاوی بەرۆت ،مەلە سەرو پردەو نامەردیرە: ماناکێش ڕۆشنەنە، ھەمیشە پەشتی بەوێت بەسی
خاستەرا تا کەسیوە نامەرد و خراپی.
55.
ونیم بیێنە بەئاوی: یانی فرە مانیانا
56.
ویش کەردەن کوتەکو دلێ چڵکاوێ: یانی گرد یاگێنە حازرا،وێش ھورقوڵتنۆ دلێ گرد
ھەرمانێنە، ھەرمانی بێ سەرو بەرێ کەرۆ و گۆشش نیا چەنە.
57.
جە ئاوۍ مەننۍ تەرسە:ئاوی مەننە
مەزانی بنەش چن قوڵەنە، ئینسانی مەننو سەرو وێ فرەزانا مەشۆ بە وریایەو نزیکش گنی، نەرمە
بڕا،یام ماچی ئەجۆ ئاوی مەننەنە.
58.
پیاوەتی کەرەو دەش دەمو ئاوېوە: ماناکیش دیارەنە ،ئانزان هەتا پەیش کریۊ
ھەرمانێ خاسێ و خێردارۍ کەرۊ
59.
ئاوی ڕۆشناین: ئی مەسەلۍ فرە ماندارەنە،،وەختو نانواردەینە سەرو سفریەو یام
دلۍ یانەینە دەست گنۊ وەرو کاسەو ئاوەکۍ مجیۊ ،یەکسەر یانەوەی ماچۊ گۆش مەڎە ئاوی ڕۊشناین، یانی دڵت
خەترە نەکەرۆ ئاوی ھەمیشە خەیرو بەرەکەتش ھەن ئەگەر مجیۊیچ زەرەرش نیا ، تەشبێشا
کەردێنە بەڕۊشنای، یانی ڕۊشنایی موبارەک و خەیر دار بیەن جە دێڕ زەمانۆ دلێ
نیشتگاو ھەورامانینە، ھەرپاسە وەختێ کەسێ ملۆ سەفەر ئاوی مجا شۆنیشەرە ،بە
ماناو ئانەین ڕاش ڕۆشنەو سلامەتە بۊ،بلۊ یاگێ ئاوەدانی بۊ،
ژیوایش مسەوگەر بۊ،بەسلامەت بلۊ و بێوە، ئاوی ئننەو ڕۆشنایی هەمیەتش هەن پەی
ژیوای.
د.ناجح گوڵپی 2/9/2017 ھەورامان
