چەمە زەخم

چەمە زەخم

چەمەزەخم عادەتێوە قەدیمین دلێ میلەتو هەورامانی و کوردەوارینە  بیەن و هەن، دیارا چەمەزەخم دۆعێوەنە منویسیۆ و مڵوچە کریۆ یەرە گۆشە و بە پەڕوێ سەوز یام کەوە  بەرگ گیریۆ، دۆعاکێ  ئایەتێوەنە جە قورئانی ( هەڵبەت من شارەزا نیەناو مەزانو کام ئایەتەنە)، پەی ئانەی بەکار مێ گوایا ئی چەمەزەخمە  ئا چێوی پاریزنۆ جە چەمدای ودەردوبەلای (چەمو چڵ*) یام چا ئازارو دەردو بەلایە کە جە چەمی پیسیوە  مێ پاریزنۆش،هەم بەرەکەتیچش وزۆنە.

ویەردەو چەمەزەخمی فرەکۆنا،گێڵوە پەی وەلێ زاینی چنی پەیدا بیەوە سیحرو جادوگەری چەمەزەخمیچ پەیدا بیەن پەی وێ پاریزنای جە جادو گەری،ئیتر دریژەش کیشتەن هەتا ئیساتی.

هەڵبەت وەڵێ ئانەی  دۆعاکەردەی پەیدا بۆ  موورێ کەوێ  بەکار ئامێنی پەی ئی چەمو چلیە ، دیارا مورە کەولێ و کێلانی  هنێ زەمان و وەلێ ئامای ئیسلامینی،  ئەوا مەنەو کەلتورو ئاینو  زەردەشتینی ، چوون  ڕەنگەی کەوێ ڕەنگەو مسیاو  دڵوازەو ئاینەکەی بیێنە، پەی گردو هەرمانو کارو  ئەوەجەکا  ژیوایشا بە کار ئامێنە،یانی ڕەنگێ مبارەکە بیێنە لاشاوە ،ئەر سەرنجە دەیمی  ئەوساو  ئیسایچ فرەو ڕەنگەو بەرەو دەلاقە و هەورامانی کەوە بیەن، پۆکەی هەتا ئیسەیچ لادەگاو هەورامانی مورێ کەوێ کەرا ملو هەڵیزێ بە نیازو  بەرەکەتی و چەم و چڵی،یام مورێ کەوێ و کێڵانیشا  بە مۆمو هەنگی لکنان  کاکۆڵێ (قژ) زاڕۆڵەی زەریفیرە،پەی ئینە جە چەمو چڵی  پاریزیۆ، یام مورێ کەوێ کەرا مل و وەرلەو بەرانو بزلەو گۆرەکلە زەریفەکاشا ،کە هەر پەی هەمان مەبەستیا.

ئیسایچ مورێ کەوێ  جە فرە  وەڵاتا جەهانی بەچند  شێوازێ هەنی و هەر پەی چەمەزەخمی بەکار مەیا،کەراشا ملوزاڕۆڵەی،کەراشا پۆماشینیوە ،سەربەرەو یانەیۆ، بازێ مورێ هەنی  گەورەێنی و  ماشەڵاشا پۆ نویسیان.

 چەمەزەخم  کە مەبەستما  دۆعانە(ئایەتەو قورئانی) پەی ئی جۆرە هەرمانا  بەکار ئامان:

ئەگەر زاڕۆڵی زەریف بیەبۆ دۆعاو چەمەزەخمیش پەی کرێنە  تا پاریزیۆ جە چەم و دەردو بەلاو نەوەشی، یام ئەگەر  دەخڵو دانێ پەرداخو زەریف بیەبۆ هەم چەمەزەخمش پەی کریان بە تایبەت ئەگەر سەرەڕاوە بیەبۆ تا جەم نەدریۆ و ئافاتو نەوەشی نەگنۆ دلێش و  بەرو بومێ خاس بدۆ، پەی باخو موڵکیچ کریان،دلێڕاسەو دەخڵ و دانەکەینە کریان پۆ دارێوە  یام چووێوە  بەرزێوە .هەتا دیار بۆ و وەرەچەم بۆ.

ئەگەر یانیوە  تازە شا کەردەبۆوە  عەینو چێوی چەمەزەخمشا کوان پۆرە،چ دۆعا یام  ئایەتی قورئانی حازر نویسینی ،یام چن جۆرێ تەر نویستەی ئایەتی قورئانی رازناشۆ  بە نیازو پاریزنای ئەو چەمو چڵی.

یام ماشینێ تازە مسانی یەکسەر ئایەتێ قورئانیش بە گولانەی دلیوە پۆ چەسپە کەری ،بەنیازو چەم نەدایشو پاریزنایش، هەروێتۆ خەمتا  هامساکیت یان رەفیقەکێت چەمت بداو ماشینەکەت چیویش سەر بێ.

 هەرپاسە جاران و ئیسەیچ ئەگەر مانگاوێ خاسەی  شۆت دەرە بسانی  یام بۆت  ،ئەشۆ چەمەزەخمێش کەری پۆرە  ،تەوێڵەشۆ، بازێ جارێ ئەر پەرسی ئی دوعێ چێشەنە پۆشۆ  ،ساحیبەکەش ماچۆ ،وەختو  دۆشتەینە  شێتەنە و لەقێ شانۆ  شۆت مەدۆ،ئیتر دماو ئی دۆعێ خاسە بینە شۆتەکەی مدۆ، بە هەمان دەسور دۆعا کەرا مل و بەرانی ،سابرینی وەرلەی زەریفی، پەی پاریزنایش جە چەمو چڵی.

سەرنجە دەیمی  چەمەزەخم  هەمیشە لاو ئاکەساوە کریان کە  قورئانشا زانان و وەرشا بیەن،یانی بە قەناعەتۆ کەردەنشا،وەلێ بازێ مامۆسای ئاینیچ ماچا چەمەزەخم حەراماو شرکا ،مەشۆ تەنیا هاوار ئۆ خوادی کەری،بازیوەیچشا ئایەتیوە تایبەتە منویساو  ماچا سودش هەن پەی چەمی.

جۆرێ تەر چەمەزەخم هەن کە بە چەمو وێم دیەنەم  ئادیچ "ناڵە کۆنەو هەرو هەسەری ) کەراش سەربەرەو یانەیرە یام دوکانیرە، تا چەمی پیس کارش وەنە نەکەرۆ.

*چەمو چڵ= چەم  یانی تیرەو چەمی بازێ کەسێ هەنی چەمدەرینی ئەگەر تەماشەو چیوێ زەریفی و خاسی کەرا  چەمش  مدا ،یانی خراپیۆ،،چڵ  بە ماناو  دەردو ئێشو ئازارو نەوەشی مێ، یانی دۆعاکێ  پاریزنۆش، چەمدای بازێ خەڵک بە راسش مەزانۆ و بازیچ ماچا  راسا و هەن، یانی دلێ چەمو ئاکابراینە جۆرە تیشکێ هەن و کاریگەری خراپ منیۆرە سەرو ئاچیویە کە دڵشەنە بەخێلێش پنە بەرۆ ،ئی چەمە زەخمیچە  وەرپەرچش مدۆوە.

 ئی بابەتە تەنیا پێسەو یادەوریێ فەرهەنگی  وستەنم ڕووە.

     د.ناجح گوڵپی 

یوەم ڕۆ

هامنی  21/6/2017