سڕناتک " saint johns wort"

سڕناتک " saint johns wort"

گیواوێ ویٛڕەسا هەورامان و کوردەسانەنە هەن ،نامیٛ زانستیەش " perforatum hypericum    " بەفارسی پەنەش ماچا "علف چای،چای کوهی،گل ڕاعی " بە عەرەبی " العرن المثقوب ، نبتە سانت جونز ،سید یحی ،عشبە العرن" سڕناتک "سوڕناتک" دەشتو دەرو بنارو کەشەکانە سەوز بوٙنە ، دما مانگو وەهارێ بەرگنوٙ وەختێ پوش پڕوٙ ئاڎ سەوزو زەریفا  دلێ جاڕە گەنمی یام بەسو بورەنە و قەراخو جوەکانە رەسوٙ،چەنی هەوای گەرمی وەشش مێ، هامنێنە سەوزا هەتا هەوا سەرد کەروٙ هەر سەوزا، گەڵای سەوزی وردیلە، گوڵێوەی زەردی میچکلە بەر مڎوٙ ،ئتر ڕەنگەوٙ سەوزو زەردی تێکەڵە بوٙنە، توڵەو سڕناتکی ڕەنگێوە بایجانیە سیاوە یام "جەرگیە" مرمانوٙ، نزیکەو 20-100 سم بەرز بوٙوە پەلو پوٙ شانوٙ زیاد جە 60 سم ا، ئەگەر یاگێش خاسە بوٙ ،وەلێ فرەو دەشتەکانە هەکە وشکو ڕەقیٛنیٛ هەر 20سم بەرز بوٙوە، فرە وەختی پەی گزی دای خەرمانو گەنم و یەوی،نوەیا ،میژوا بەکار ئامان، یام پەی سیٛبەر کەردەی کەپریٛ، کونەی ،  جیا چامنەی هەکە پەی دەرمانی کەلکش هەن.

کاریگەری سڕناتکی سەرو ئاژەڵیوە:

سڕناتک مادەو " هایپەرسین و هایپەر فورین  hypericin و hyperforin" ش چەنەن  بوٙ بایسو دروس بیەو ئاڵوٙشی و حەساسیەت بە وەرەتاوی،تایبە ئا حەیوانی هەکە پۆسشا چەرمە، سور  یام کاڵا ،یام بیٛ ڕەنگا ،  وەختێ "بزە،مەی،گاوە" ئی گیوای وەروٙ پوٙسش توشو خارشتی مێ،تایبە بزەنە فرەتەر بەرگنوٙ بزەی چەرمیٛ.سورە،کاڵە ،چونکاتەی بزە دایم هەڵمەتیٛ مڎوٙ سەر گوڵو گیواوی و درەختەکا وەروٙ، بزە فرەتەر بنەو کلکیش" قلیچکە" دیاری مڎوٙ  بوٙ بە زەخم و ونیش تکوٙرە، بزەی سیاوە یام ئاژەڵی سیاو حەساسیەتش نیا بە سڕناتکی، وەختی ئاژەڵ توشو ئی حەساسیەتیە بوٙنە  هامنیٛنە پەنەش ماچا "سڕناتکی دێنە وەنە" .

نیشانیٛ سڕناتک دای وەنە بە دووێ جوٙرێ بەرگنا،یوەم ئاژەڵەکە جە گیانو ویٛش بیٛزار بوٙنە ،سەرەوگوٙشیٛ لەقنوٙ، ویٛش تلنوٙ، زەنگوڵیٛش بیٛهیٛزێ با، هازیش نیەنە، خولیوە دەورو ویٛشەرە .

دووەم : یاگە بیٛڕەنگەکیٛ سوریٛ باوەو وریا ، ماسا،ئەنجامو فرە خارشتی و ورنای با بە زەخم و وناڵین بوٙنە، بەعزێ جارچ سەرو کەڵڵەو مەیو بزی ماسوٙ، پلەو گەرماو لاشەی بەر ز بوٙوە"یاو" شا،  واردەش کەم بوٙوە و کیٛشەو بەڎەنیش وەزوٙرە، ئاژەڵی جوان  فرەتەر توش بوٙنەو ناڕەحەتتەرا ،ئاژەڵی پیرو بە عەمر کەمێ وەرگیریش هەن وەرانوەرو ئی نەوەشیەو کەمتەر گیٛروٙش، شوٙتو ئاژەڵی نەوەشی کەم کەروٙ، ژەهرو سڕناتکی جە ڕاو شوٙتیوە ملۆنە دلیٛ گەڎێ بزڵەی یام وەرەی و پەیش هەن کوشوٙشا.

                          

بەکار ئاردەی سڕناتکی ویارو دەرمانو پزیشکی بەشەرینە:

پەی دەرمانو چارەسەرو چنڎها نەوەشیا بەکار ئامان :

1.      بە نونگەو بیەو مادەو "هایپەرسین hypericin  " خاستەرین دەرمانو " خەموٙکی antidepressant  " ش چەنە وەش کریان وەڵاتو ئەمریکاینە  بە شێوازو "حبە ،شەربەتە، دڵوٙپە" ، بەرکەوتەن هایپەرسین  هانەو مجیای  ئەنزیمو "mono amino oxidase " مڎوٙ ، هەرپاسە هانەو زرنگو چالاک بیەو سیرۆتۆنین ی  و خانە عەسەبیەکا مڎوٙنە .

2.      دەرمانو چارەسەر پەی کرمەوو گەڎیٛ و ڕێڵەخوی

3.      پەی دەرمانو چارەسەرو "دەردەکوٙپانی یام کزاز" ی  و دژە ڤایرۆسیچا

4.      هاڕیاوەو گەڵاو گوڵەکاش پەی زەخمو پوٙسی ،وزیش سەر و خاسش کەروٙوە ،هەرپاسە ڕوەنو ئی گیواویە بە چارەسەرو زەخمو پوٙسی بەکار مێ .

5.      ڕوەنو سڕناتکی پەی چارەسەرو  وەش کەردەیەو زەخمو گەڎێ و ڕێڵەخۆی فر خاسا ئەوروپا تاقی کریانۆ

6.      شەهیە "تەبێعەتو" واردەی کەرۆوە،واردەت پەنە وەروٙ. تایبە زاڕوٙڵەنەو پیای پیرەنە

7.      دەرمانی ئامادەکریاو سڕناتکی مەشوٙ فرە بە ووریایوە بوەریش و پەرسەو دکتری کەری،چون چەنی بەعزێ دەرمانا خراپا بوریوٙ  پیٛسەو دەرمانو سەرماخوردەگی  تەنگە نەفەسی .

پەی واردەیەو چایی سڕناتکی مەشو کەلک جە گوڵە وردەکاو گەڵا ناسکەکا هورگیٛرمیٛ ،سەرگوڵەکەی بەکار بارمیٛ. تاوی بە تەڕی یام وشکی کەریش چای، سێبەرینە وشکش کەری ، ماوەو  چل ڕوا سەرو یۆی وەریش  یەرەژەمەی دماو نان واردەی  هەرجارێ چورگرامیٛ کەری ئاویو گەرمش کەری و دماو سەردەو بیەی وەریش .

د.ناجح گوڵپی  3/11/2017

ئی نویستەیە  وەڵتەر بە سورانی نویستەنم ئیسا کەردەەنم بەهەورامی