مەڵڵا حەسەن و دزڵیۍ

مەڵڵا حەسەن و دزڵیۍ

حەسەن کوڕو مەڵڵا محەمەدو کوڕو حەمەڕەزای ،ناز نامەو شێعرواتەیش ( ھیجری) ،سالەو 1375 کۆچی ھەتاوی (1896 زاینی)  جە دەگاو "وەیسیا" ی جە ئەڎا بیەن، ئەڎاش نامیش "شاپەروەر" ەنە ، ھەردوی سەرێوە ملۆوە سەرو خانەوادەو مەردۆخیەکا ھەورامانی، عەمرو شش ساڵینە لاو تاتەیشۆ نەمۆ دەرس وانای ،دماو تەمامنای وانای سەرەتایی ملۆپەی دەگاو " دەگا شێخان" و مەریوانی، خزمەتو حاجی یوسف مەردۆخی کوڕو حاجی شیخ عەبدوڵڵا و دەگاشێخانینە درێژە مڎۆ واناکەیش، ( صرف ، نحو، منطق) موانۊ. چاوە ملۆ پەی شنۆ و لاجان و موکریانی،ھەریاگێ نامێ مەلێوە خاسیش ژنەویەبۆ لوان پەی لایش پەی وانای، دەگاو " دۆڵکانە و سەنگان "ی وانانش.

دماتەر نامۍ و شۆرەت و مەلاو گەورەو ھەولێری مژنەڤۆ،ملۆ پەی ھەولېری، ماوێ چاگە بۊ،ئینجا ڕووە کەرۆ ناوچەو بارزانی و سەروەختێ دەگێوەنە دەرسش وانان،شۆنەو ئانەیرە مێوە پەی سلېمانی، ماوێ چاگە بۆ  ئینجا گێڵۆوە پەی موکریانی،  ھەمدیسان گێڵۆوە پەی بیارێ ، سەروەختێ فرە مەنۆوە جە بیارێنە،دماتەر ھەم گێڵۆوە ھەولێر و خزمەتو مەڵڵاو گەورەو ھەولێری  و ئیجازەو مەلایەتی  ھۆرگێرۆ،  ئینجا  ملۆ بۆ بە مەڵڵاو دەگاو سەنگانی.

دماو ئانەی ماوێ دەگاو سەنگانی بۊ،کەڵکەڵەو ھەورامانی و  وەتەنی گنۊ سەرەش، گێڵۊوە  دەگاشێخان و یاگۍ  حاجی یوسفی مامۊسایشەنە   دەس کەرۆ  بە دەرس واتەیۆ.

دماو ماوێوە  ناکۆکی  گنۆ بەینشا چنی یۆ جەدەسەلاتدارەکا دەگێ،کە بە "موفەتیش " نامیش مارۊ، ناچار بۆ دەگاشێخانی جیا مازۆ  و ملۆ دەگاو دزڵیۍ، دماو ماوێوە  ملۆ پەی دەگاو ھانەو قوڵی ،ئینجا بانیشار.

ئامای مەلا حەسەنو دزلیۍ پەی ئیدیمی  بۆ بایسو ئانەی  بلۆ پەی قاھیرەو پایتەخو وەلاتو میسری و جە زانستگاو ئەزھەرینە  وانۆ و  یانزە سالێ  مەنۆوە.

مەڵڵا  حەسەن  چنی یاوۊ قاھیرە؟

سەروەختێ مەڵڵا  حەسەن  جە دەگاو بانیشاری بۆنە، یۊ جە دەسەڵات دارەکا  ھەڵبجەی تەڵاقش گنۆ، ھەرچی مەڵلا و ناوچەکەی ھەن ماچۆ ئی تەلاقە کەوتەن،وەلێم  مەلاحسەن  ماچۆ نەکەوتەن، ئیتر ئی بەزمە بۆ کێشمە کێشو گرفتێ زل، حاکم شەرع و ئاوەختی کەرکوک  نیشتەنەرە و چرۆش پەی ئاگەی و ماچۆ تۆ چنی ماچی ئی تەلاقە نەکەوتەن؟ ئادیچ بەڵگەو نیشانەکا  وزۊ وەردەم و حاکمی،  وەلێ حاکم  پەڕەمەکیشۆ  لاو گردو مەلاکانە قسێ وێشکەرۆ، مەلاحەسەنی کیانۆ پەی بەغڎای پەی لاو موفتی گەورەو گردو ئیراقی ، مەلا حەسەن چنی موفتی گنا کێشە و گرفتۆ سەرو بەزمەکەی، ئیتر والی بەغڎای ئاگادار بۆ چی کەینو بەینیە، مەلاحەسەنی و بازێ جە مەلاکا  چڕۆ ،گنا قسەو باسو گفتوگۆ ،ئیتر والی ھەر زوو  یاوۆنە کە مەلاحەسەن فرە وریاو زیرەک و بەتوانان، ماچۆش پەنە  ئەگەر ئی  مەلێتە بەزنێ  ئانە کەروت  بە (موفتی یام قاضی القضات) ، دماو واتو واچێ فرەی  مەلا حەسەن ئەویشا بەزنۆ و سەرگنۆ، ئیتر والی بەغای ماچۆ کام چا پلەو پایاتە گەرەکا  ھەکە دیاریم کەردەێنۍ پەیت؟

مەڵڵا حەسەنیچ ماچۆ جەنابو والی زوۆن پەنەم گرتەن کە زیاتەر بوانو،ئەگەر کریۊ جیای ئانەی کیاندێم پەی زانستگاو ئەزھەری یام  مەدینەی تا بوانوو سەرو خەرج ومیری(حکومەتی) ،والی بەغای ھەکە سەرنجە مڎۆ ئی پیا سەربارو ئی گرد زانیاریە کە ھەنش ھەلای تەقەلا مڎۆ زیاتەر فێڕ بۆ، کۆمەک و ھامکاریش کەرۆ و  کیانۆش پەی قاھیرەی و ئەزھەری پەی وانای.

مەڵلا حەسەن  دووێ ساڵۍ خزمەتو زانایا ئەزھەرینە دەرس  وانۆ،  سودمەندو بەھرەمەند بۆنە ،دماتەر کەراش مامۆسا زانستگاو ئەزھەرینە  وانە و دەرس واچۆوە، نۆ ساڵۍ زانستگاو ئەزھەری دەرس ماچۆوە،دماو ئانەی کەڵکەلەو وەتەنی و ھەورامانی گنۆوە سەرەش، دەس جە مامۆسایی و ئەزھەری ھۆرگێرۆ و مێوە ھەورامان.

مامۆسا تا ئاوەختە  ژەنیش ناردېبۍ، ھەر کوڕ بۍ، مێوە ھەورامانو ژەنێ مارۆ ،( پیرۆز) نامێ ھێلانپەیە مارۆ ،بێوەرژەنیچ بۆ ،ھەتا کۆتایی ژیانی پێوەرە با  ،وەلێم زاڕۆڵەیچشا نمەبۆ.

ماچا نونگەو زاڕۆڵە نەبیەیشا گێڵۆوە پەی دۆعا کەردەو ئەداو مەڵلا حەسەنی، وەختێ ھەواڵو گێڵایۆ مەڵلا حەسەنی مڎا بە ئەڎیش،وەشیێنە وەخا شادی مەرگە بۆ، چاوەختە ئەداو مەڵلا حەسەنی پەی دلێ گەلەی ملۆ پەی حەیوان دۆشتەی ، کەلوپەل پێچۆوە ملۆ ،وەختێ گەرەکشا نەمۆ مەی دۆشتەی،و تۆشةبەرە کەرۆوە مدیۊ  جیا ھەڵیوز بادی و کەلوپەلو حەوان دۆشتەی، کەلوپەلو نان پەتەیش پێتەنۆ و ئاردەنش، سەردۆڵەو ....ھتد،  ئیتر ھەردوی دەسۍ ھوردارۆ عاسمانی ماچۆ خوڎا گیان ھەرگیز زاڕۆڵە نەدەی بە حەسەنی کوڕیم با پێسەو من سەروەنە شێویا نەبۊ!.

مامۆسا دماو ماوێوە  جە ھانەو قوڵیوە ملۆوە پەی دزڵیۍ، تاوەفات کەرۆھەر چاگە بۆ،  ئاقیبەت جە ساڵەو (1364 کۆچی مانگی ، 1944 زاینی) یانە ئاوایی جە ژیانی کەرۆ، قەبرسانو ئەسحابی جە دزڵیە ئەسپەردە کریان.

نویستەی: ئەحمەد نەزیری ،دیوانو مەلاحەسەنو دزڵیی

ھۆرگێڵنای پەی ھەورامی: د.ناجح گوڵپی  17/7/2017