ڕیٛستە-ڕیٛسە-ڕیٛسمان-واتچن-ڕستە
چی
کوڵەباسنە گەرەکمەن بە پوختەی تەتڵە و ویٛچنو ئی چندە واتا بکەرون تا بە شیٛوەی
واتسازی-موٙرفۆلۆجی ساختارەکاشا شیتاڵ بکەرمیٛوە بزانمیٛ چەنی وەشیٛ بییٛنیٛ.
هەورامینە
چەمەو (ڕیٛستەی) هەن.
ڕیٛست: قەدو
چەمەین، کەردەوەی ویەردەی سادەن.
ڕیٛس:
ڕیٛخەو چەمەین، جەهەمان کاتیچنە نامیٛنە، گردو هەورامانی مزانان (ڕیٛس) یانی چیٛش.
ئەگەر
موٙرفیمو (ە) بیٛگیری کوڵ، بوزمیٛ سەرو هەردوی (قەد و ڕیٛخە) پیٛسەما پەی
بەرمەشوٙ.
ڕیٛست+ە=
ڕیٛستە (ڕیٛستە نامیٛ وەرکارینە-یاوەرنامیٛ بکەرینە).
ڕیٛس+ە=
ڕیٛسە. نامیٛ چەمەینە. گردما مزانمیٛ (ڕیٛسەو وەزیٛ، ڕیٛسەو تفیٛ) کامەن و چیٛشەن.
وەزی سەرەتاوە ئی ڕیٛسەیە بەر مەدوٙ ئیجا مکەروٙش بە وەزی. تفی ئی ڕیٛسەیە بەر
مدوٙ ئیجا مکەروٙ. بە تفی، یانی ئەندامو نیٛرینەین پەی
جوٙتگیٛرتەی چەنی یانە میٛڵەکا و دروسنای بەری-سەمەر.
ڕیٛس+مان:
ڕیٛسمان. هەورامینە متاومیٛ نامیٛ وەشەبکەرمیٛ بە وستەی سەرو دماگیرو (مان) ی.
پسەو (مدرامان. واتمان، سازمان، ساختمان).
پاسەبوٙ
زوانو گوران-دایلەکتو هەورامانینە جیاتی (جملە)ی عەرەبی، متاومیٛ بواچمیٛ (ڕیٛستە
یام ڕیٛسمان)، کە بەپاو یاساو دروسنای واتیٛ پیٛسە بەرمەشوٙ.
زوانو
کوردینە جە چەمەو (ڕستن) ی وەشکریان پی جوٙرە.
ڕست: قەدو
چەمەین. ڕست +ە= ڕستە. نامیٛ وەرکارینە. وەلێم هەورامیەکیٛ تا ئیسەیچ ڕستە بەکار
مارانیٛ کاتو نویستەیشانە، چون نمەزانان چەنی وەش بیەن؟ شوٙنیرە بابەتیٛ زوانییٛ
نمەواناوە تا ڕاسی و دروسیشا پەی بەربگنوٙن.
من وەڵتەر
بەهامان شیٛوە (ڕستە)م بەکارئاوردەن، وەلێم ئیسە (واتچن) بەکارماوەرو. با بزانمیٛ
واتچن چەنی دروسیان.
وات:
قەدوچەمەو (واتەی)ن، هەمان کاتیچنە (وات-واتیٛ) جیاتی (کلمە) ی عەرەبی
بەکارماوەرو.
چن: ڕیٛخەو
چەمەو (چنیەی). پاسەبوٙ (وات+چن= واتچن)، کە جەبارو دروسنای واتیٛوە-موٙرفۆلۆجیوە
بیٛ لەکەن.
واتچن: یانی
واتەکا-کەلیمەکا مەچنینە، پپیٛسەو توٙڕیٛ، پیٛسەو مەوجیٛ، گڵیٛمیٛ، لکەشا مدەی
یوٙیوە، دریٛژیٛ مەبانوە.
ڕیٛستە-ڕیٛسمان:
یانی تاڵە باریکەکاو پەژمی پیٛوەرە لولمدەی تا چیٛوێ هیٛقم و قایمتەر و دریٛژتەرشا
چەنە بەربشوٙ.
ڕستە: زوانو
کوردینە هەمان ماناو (ڕیٛستە-ڕیٛسمان) مەبەخشوٙ.
جا پەوکای
نویسای هەورامی مەشوٙ بەپاو دەسورو ڕازوانی و واتسازی زوانەکەو ویٛش هەنگامیٛ
بنیوٙ. یانی بەکار ئاوردەی (واتچن، ڕیٛستە، ڕیٛسمان) دروسەن.
متاومیٛ جە
ڕیٛخەو (ڕیٛس) کوٙمەڵیٛ نامیٛ بسازنمیٛ.
فرەڕیٛس:
نامیٛ بکەرینە، یانی کەسێ کە فرە بدووٙ، فرە بچەنوٙ.
لەتەرەڕیٛس:
لەتەرەڕیٛسە، نامیٛ بکەرینە، کەسێو کە لەتەریٛ بڕیٛسوٙ.
ڕەنگاوڕیٛس:
بەنی ڕەنگکریا پەی جاجم و مەوج وەشکەردەی.
دوکڵەڕیٛس:
بە دوکە بەن بڕیٛسی.
ناجح گوڵپی 28/1/2024
