پەی
دروسی لاشەیتا
یانزە چیٛویٛ نمەبوٙ بەشداریشا پەنەکەردیٛ چەنی
کەسی تەری
بڕێ
چیٛویٛ کەسییٛ هەنیٛ کە مڵکو ویٛتەنیٛ، نمەبوٙ
هەرگیز چەنی کەسی بەشداریشا پەنە بکەرینە، چون ئینە کەلوپەلی کەسی تایبەو
ویٛتەن، بەکار ئاردەیشا چەنی خەڵکی تەری بوٙ بایسو جوٙرەها نەوەشی، ئینە بڕیٛ
چیٛوی کەسیێنیٛ کە مشوٙ تاق ویٛت بەکارشابارینە، خراپەکاو زەرەرەکاشا باسکەرمیٛ:
1. ناخونکەن(ناخونگیٛر،
ناخونبڕ): سەربارو ئانەی هەکە نمەتاومیٛ بوینمیٛشا، ناخونیٛ و بەینو گلکاما
پەڕیٛنیٛ جۆرها بەکتریاو ڤایروس و کەڕیٛ، بەکارئاردەیش بوٙ بایسو فاڕیایۆ ئی جۆرە
میکروٙبا. بەرکەوتەن بەکارئاردەی ناخونکەنی بەینو خانەوادەینەو خەڵکی تەرینە، بیەن
بایسو وەڵاو بیەی و توش بیەی بە نەوەشی بالوٙکیٛ(virus Human papilloma) ، ئی ڤایروٙسە چندەها جوٙریٛش هەن و چندەها جوٙریٛ بالۆکی سەرو
لاشەو ئانزانیوە بڕێ جارێچ دلیٛ گیانو ژەنێنە دروس مکەرون.
2. گوٙشەواریٛ:
گوشیٛ ئانزانی پەڕیٛنیٛ لولیٛ ونیٛ، پاسەبوٙ ئانەوەشییٛ جە ونیٛوە سەرچەمە
مگیٛرانە، فاڕیاوە وەختێو کناچیٛ گوشەوارەکاو ویٛشا مڎا بە واڵەکاشا، نام بە
رەفیقەکاشا. ئەگەر گەرەکمابۆ گوریٛ واڵەکیٛما کەرمیٛ گوشیٛما، نام هنیٛ
رەفیقەکیٛما بوازمیٛ و پەی ئاهەنگیٛ کەرمیٛشا گوشیٛما مەشو وەڵیٛنە بە
ئیسپرتو(ئەلکەهول) پاکیٛشا بکەرمیٛوە ئیجا کەرمیٛشا گوشیٛما.
3. لچ تەڕکەر:
دیارا لچیٛ بڕیٛ فریٛ لولیٛ ونیٛشا چەنەنیٛ. دایم و دەرهەم ئامادێنیٛ پەی فارایۆو
ئا چیٛوا هەکە گنا سەرو لچا، بەتایبە میکروٙبیٛ، نەوەشی(لچ ترەکای Impetigo) نەوەشێوەن بەکتریا دروسش مکەروٙ لچیٛ ترەکنوٙوە و بە نونگەو
بەکار ئاردەی سوراوی و لچ تەڕکەری فاڕیٛوە کەسێوە پەی یوٙتەری.
4. مووکیٛش: فرەو
جاری گردما ماچمیٛ دا ئا مووکیٛشیە بارە با ئامووا لابەروو، موکیٛشەکەیچ چنڎ
کەسێوە بەکارش مارا یانەنە، رەنگا دەمو مووکیٛشەکەی پیس بیەبوٙ بە ونی، ئینەیچ
نەوەشی فاڕوٙوە. پیٛسە نەوەشی هەوکەردەی یەهەری ڤایروسی نەوەشی ئایدزی، پاسە
خاستەرەن وەلیٛ بەکار ئاردەینە پاکیٛشا کەرمێوە بە ئەلکەهول بسەڕمیٛشان.
5. سابونی بوٙبڕو
ئارەقی: بەتایبە ئانیٛ هەکە ساویا بنەو باڵیرە، نمەبوٙ بە هامبەش بەکار بەیا بەینو
خانەوادەینە، چون سابونی بوٙبڕو ئارەقی بەکتریا نمەکوشوٙ، ئینەیچ بوٙ بایسو فاڕایاۆ بڕیٛ نەوەشیا. وەلێ
بڕێ سابونیٛ بو بڕیٛ هەنیٛ بەکتریا مکوشا ئەگەر ئانیٛ بە هامبشی بەکارشا بەرینە
گرفتە نیەنە.
6. یاگە سابون:
هەرچنڎ سابون ویٛش بە مادێوە پاککەردەی منریوٙرە وەلێم هەر بڕێ بەکترییٛ و ڤایرۆسێ
سەرو سابونەکەیۆ و یاگە سابونەکەیوە جەمیٛ
باوە ، جا هەروەختێ کەسێوە جە خانەوادەی ویٛش مشوٙروٙ بڕێ چا میکرۆبا تلیا سابونەکەیوە، ئەگەر یوتەر ویٛش بشوٙروٙ ئەکید
فاڕیاوە پەیش، جا خاستەر ئانە بە سابونی تەڕ یام شامپۆ وێت بشوری چون یاگەکیٛشا
قاپاتەنەو میکرۆب نمەیاووٙ لاشا، وەلێم یاگێ تەرەنە وەڵاو کریێوە پزیشکی باسو
خاسەو خراپەو جۆرەکاو سابونیش کەردەبیٛ، واچێ سابون رەق خاستەرن تا شل پەی
گەشەکەردەی میکرۆبی، پەی دورکەوتەیۆ چی تەرسیٛ کریوٙ گرکەس سابونو ویٛش بەکار
باروٙ.
7. شانەو قژا:
ئەشوٙ گرد کەس شانەو تایبەو ویٛش بەکار باروٙ پەی قژ ئاردەیرە، چون شانە بڕیٛ
نەوەشییٛ پوٙسی و قژا هەنیٛ فاڕوٙشاوە، ئیجا هەشپشی فاڕوە سەرێوە پیسۆ پەی سەرێوە
پاکی.
8. خاولی ویٛ
وشککەردەیوە: (حولە، منشفە) خاولی و پەشتەماڵ یاگێوە فرە وەشەنە پەی گەشەکەردەی
میکوٙبی، بەتایبە وەختێ حمامەنە مەنوٙوە نمدار و گەرم، ئاننەی تەر میکرۆب
گەشەکەرۆ، وەختێو بوەی ناوەشەش مەیوٙ ئتر میکرۆب و کەڕیٛ فرەخاس سەرشۆ گەشە مکەرا،
بوٙ بایسو فاڕایۆ نەوەشی پوٙسی و زەکیٛ و
نەوەشی چەما، پەی ئانەی دوریٛ بگنمێ چینەی، گرد کەس پەشتەماڵو ویٛش بەکار بەروٙ،
هەرماوەو یەرێ تا چوار جار ویٛشتەی پەنەش، ئاڎیچی شورمیٛنەو خاس وشکش کەرمیٛوە.
9. لفکەو حمامی:
لفکەو حمامی مەشوٙ تەمام وشک بوٙوە دماو هەر ویٛ شتەیوە، پەی ئیجاری بەکارش باری
مەشوٙم وشکبوٙ ، چەنی ئانەیچ مەشوٙ بەرەو پەنجەرە و حمامی بکەریوە تا زەریف هەوا
بکێشو بوەش ناوەشە نەبوٙ .
10. فڵچەو مکیاجی: مەشوٙ
نازی فڵچیٛ مکیاجی یام هەر چیٛوێ تەرو مکیاجی، تلیا هەڵسەو چەماوە، ئاوەو لوتیٛوە،
لیکیٛوە، ونیوە، تا یاووٙ لاو زەکا، هەرپاسە نمەبوٙ فڵچەو ماسکارای بکەری دلێ کڵەو
چەمارەو یام تلنیش سوارویوە، هەرپاسە مەشوٙ دوور بگنیوە جە تاقی کەردەیۆ نمونەکاو
ماکیاجی دلیٛ دوکانەکانە، چون چنڎەها کەسیٛ بەکار ئاردیٛنیٛ.
11. بژنەویٛ گووٙشی:
بڕیٛ بەکتریا هەن دلێ گوشانە گەشە مکەروٙ، بەتایبە ستافیلۆ کۆکاس Staphylo coccus ، ئی بەکتریا سەرو پوٙسیوە
مژیووٙ بوٙ بایسو نەوەشی پوٙسی، وەروئانەی
مەشوٙ هاگادارێ بیمیٛ بژنەویٛ گوشی کەسی تەری بەکار نارمیٛ.
سەرنجە: ئی موچیارییٛ پەی
گرد کەسی کریٛڵینیٛ، وەلێم باوڕ نمەکەرو تاومیٛ پابەندیٛشا بیمیٛ.
جە ئینتەرنیتۆ: د.ناجح گوڵپی 4/1/2019
