لەیادی سەد ساڵەی جینۆسایدی ئەرمەن

لەیادی سەد ساڵەی جینۆسایدی ئەرمەن   ARMENIAN GENOCIDE 100 ANNIVERSARY

کۆمەڵکوژی ئەرمەن  یان ( کوشتارگەی ئەرمەن... سوتاندنی ئەرمەن.......تاوانە گەورەکە )  بە واتای  کوشتنی بە  مەبەست و  بە رنامەڕێژ کراوی ئەرمەنیەکان لە لایەن دەولەتی  عوسمانیەوە لە  سەرو بەندی جەنگی جیهانی یەکەم دا  ،  بەهۆی سازدانی کوشتارگەو  راگوستنەوە ئەنجام درا، راگواستنی زۆرە ملێ  لەئەنجامی ڕێکردنی بەردەوام و بۆشوینی دور لە هەلو مەرجی زۆر سەخت و دژواردا   بۆتە هۆی گیان لەدەستدانی دورخراوەکان،،لێکۆڵەروەکان  مەزندەی گیان لەدەستدان و کوشتنی  ئەرمەنیەکان بە  یەک ملیۆن و نیوە  کەس دائەنێن.

هەروەها  کۆمەلێ ڕەگەزی تری مەسیحی بێ کوشتن  دەرباز نەبوون لەلایەن دەولەتی عوسمانیەوە  وەک  ( سریانی و ئاشوری و کلدان و یۆنانیەکان)

لەمێژووی نوێ مرۆڤایەتیدا  کوشتاری ئەرمەنەکان  بەیەکەم جینۆساید دائەنرێ  . بەهۆی ئەوەی لێکٶلەروەکان  پشت راستیان کردۆتەوە کە دەولەتی تورکی عوسمانی  ئەم تاوانەی  بە بەرنامە  ئەنجام داوە و مەبەستی بن بڕکردنی نەتەوەی ئەرمەن بوە، جینۆسایدی ئەرمەنیەکان  بەدوەم  کۆمەڵکوژی دێت لەڕووی ژمارەوە لە دوای تاوانی هۆلۆکۆست.

ڕۆژی 24/ نیسانی هەموسالێ  یادی جینۆسایدی ئەرمنە،جونکە لەوڕۆژەدا زیاتر لە 250  کەسی ناوداری  ئەرمەن لەئەستەنبوڵ لەلایەن سوپای عوسمانیەوە کوژراون،هەروەها  یادگاری کوشتارگەی ئاشووریەکانیشە، دوای ئەوە سوپای ئیمپراتۆری عوسمانی  هەرچی خەڵکی ئەرمەنی هەبوو لە مالو حاڵی خۆی  دەرهێنا و  بە ڕێکردنی درێژ خایەن  بەروە بیابانەکانی سوریا  دایانە پێش خۆیان ،،لەڕیگا  بەهۆی برسێتی و تینۆیەتی زۆرێکیان گیانیان دەسپارد،هەروەها بەروتوقوتی ئەوخەڵکەیان  ڕێ پێ دەکرد  ،لەگەڵ ئەنجامدانی تاوانی دەست درێژی سێکسی بۆ سەر ئافرەتان،لەو ڕەوەدا  پیرو گەنج و مناڵ جیاوزی نەبوە هەمو چەشنێکی تیدا بوە.

کۆماری تورکیا کە ئیستا میرات گری دەولەتی عوسمانیە  نکۆڵی  لە ڕوودانی ئەم تاوانە دەکات لەکاتیکدا کە نەتەوە یەکگرتوەکان وزیاتر 22 دەولەت دانی ناوە بەم تاوانی جینۆسایدەدا، هەروەها زۆربەی زانایان و شارەزایانی بواری  جینۆساید  دانیان ناوە بە جینۆسایدی ئەرمەندا.

کورتەیەک لەمێژوی ئەرمەن:

گەلی ئەرمەن لە سەدەی یانزەهەمەوە لەژێر  فەرمان ڕەوای ئەو دەسەڵات بەدەستە یەک لەدوای یەکانەی کە حکومی تورکیایان کردوە  دا بوە، دوا دەسەلاتیش دەولەتی عوسمانی بوو کە ئەرمەنیەکان لەژێڕ ڕکێفیدا بوون  وەک نەتەوەیەکی جیا لەتورک مافیان پاریزراو بوە،هاوشان لەگەڵ نەتەوەکان و میرنشینەکانی تری ژێڕ ڕکێفی دەولەتی عوسمانی.

لەسەدەی نۆزدەهەمدا  دەوڵەتی عوسمانی کەوتە پاشەکشەو تێک شکان لەسەرئاستی دەولەتانی ئەوروپا، بەوجەشنە  ناوی لێنرابو  پیاو پیری ئەوروپا  یان پیاوە نەخۆشەکە،،لەئەنجامی ئەوەدا  زۆرێک لەگەلان لەژێڕ دەسەلاتی عوسمانیەکان شۆڕش و راپەرینیان کرد و ڕزگاریان بوو،  جیا بونەوەو دەولەتی سەربەخۆیان راگەیاند  وەک (  یۆنان،سربیا، بلگارستان، رۆمانیەکان ) هەروەها لە لایەن هەندێ ئازادی خوازی عەرەب و بۆسنا و ئەرمەن  وە  بیری ئازادی و سەربەخۆیی و راپەرین سەری هەڵدا  بۆیە  دەولەتی عوسمانی زۆر بەتوندی سەرکوتی کردن .

سوڵتان عبدالحمیدی دوەم  بە یەکەم تاوانباری جینۆسایدی ئەرمەن دێتە ئەژمار  جونکە یەکەم کەس بوە کە دەستی بە کوشتاری ئەرمەن و مەسیحی و  نا مەسەیحیەکانی ژێڕ ڕکێفی دەولەتی عوسمانی کردوە، لەماوەی حوکمرانی ئەودا  کوشتارگەکانی حەمیدیە  بە سەدان هەزار ئەرمەنی و سریانی و یۆنانی  مەزندە ئەکرێ، بەهۆکاری ئاینی و ئابوری دەکوژران.

کوشتارگەکانی حەمیدیە لە نیوان سالەکانی 1894-1896 دەستی پێکردوە ،لەم نێوەندەدا  سوڵتان عبدالحمیدی دوەم  بەهۆی  هاندانی هۆزە کوردکانە وە تاکو  هێرش بکەنە سەر گوندە مەسیحیەکانی دەورو بەریان  ،سودی بینیوە  بە بیانوی جیاوازی ئاینەوە

ساڵی  1905  کەسێک سەر بەڕیکخراوی تاشناک  تەقینەوەیەکی ئەنجام دا لەبەردەم مزگەوتێکدا لەکاتی هاتنە دەرەوەی سوڵتان لەدوای نوێژ، بەلام لەم کردەوەیەدا  سوڵتان سەلامەت دەرجو  ئەمش بوە هۆی ڕق ئەستوری سوڵتان دژ بەئەرمەنەکان و دواتر  هەڵگەرانەوەی شۆڕشی گەنجانی تورکیا   لەساڵی 1908 بوە هۆی رودانی چەندین کوشتار گەی ئەرمەنی  لەئەدەنەو شوێنەکانی تر و زیاتر لە 30 سی هەزار ئەرمەنی کوشتو بڕ کرد.

داگیرکردنی باشوری ڕۆژهەلاتی تورکیا

لەگەڵ هەڵگیرسانی  جەنگی یەکەمی جیهانی ،گەلانی ژێردەسەلاتی دەولەتی عوسمانی (پیاوە نەخۆشەکە)  بیری ئازاد بونو دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی کەو تە سەریان،یەکێ لەوانەش نەتەوەی ئەرمەن بوون .

  ساڵی 1915  سوپای ڕوسیا   لەگەڵ شالاوەکانی  بۆ سەر دەوڵەتی عوسمانی  ناوچەی  جولەمێرگ و نێروە و هەندێ شوێنی تری داگیرکرد،دواتر بەرەو ئامێدی و ساڵی 1916 گەیشتە ڕەواندوز  ،لەم شالاوانەدا چوار فەوجی خۆبەخشی ئەرمەن بەشداربون لەگەڵ سوپای ڕوس،   دواتر شالاوی داگیرکردن گەیشتە  خانەقین و جەندی شارو شارۆچکەی تریان لە بەردەم شالاوەکەیان داگیر کرد ،لە رەواندوز و شارۆچکەکانی تر زیاتر  پینج هەزار کەسی  کورد لەلایەن سوپای خۆبەخشی ئەرمەن و روسەوە کوژراون، هەروەها  تاڵانی ئاژەڵ و  کشتوکاڵ وسامانەکانی تری خەڵكیان دەکرد، بەبیانوی لایەنگری خەڵکی ناوچەکە بۆ دەوڵەتی عوسمانی

هەواڵی کوشتو بڕی سوپای ڕوس و ئەرمەنیەکان لە ناوجەکانی باکوری کوردستان بلاو دەبویەوە  ئەمەش ترس و دڵە راوکێ لەنێو خەڵک دەچاند،لەئەنجامدا خەڵکێکی زۆری کورد لە شاری وان  و شارۆچکەکانی ترئاوارەی باشوری کوردستان بوون، بۆ شاری ئامیدی و دهۆک و موسڵ.

هەر لەئەنجامی زەبرو زەنگ و زوڵـم و زۆری سوپای روسیا لەگەڵ ئەرمەنەکان بوە هۆکاری هەڵگیرسانی شۆڕشی ئۆکتۆبەری ساڵی 1917.

ڕاگواستن و لەناوبردنی ئەرمەن:

لە کاتی جەنگی یەکەمی جیهانی دا عوسمانیەکەن  بە هاوکاری هۆزە کوردەکان  سەدان گوندی ئەرمەنیان  لەناو برد  تا دیمۆگرافی( دابەشبونی دانیشتوان) لەو ناوچەیەدا بگۆڕن، بە بیانوی ئەوەی گوایە ئەمانە هاوکاری هێرشی سوپای ڕووسیا  و شۆڕش گێرانی ئەرمەن دەکەن بۆ سەر ناوچەکە، هەروەها  بە زۆرەملێ خەڵکی  ئەرمەنی گوندەکانیان دەبرد بۆ کارکردن  و بار هەڵگرتن لە ناوسوپای تورک  کاری زۆر قورس و تاقەت پروکێنیان پێ دەکردن و دواتر لاوازو بێهێز دەبون لەبرسانا  و ئینجا دەیان کوشتن.

بڕیاری لەناو بردن و کۆمەڵ کوژی گشتی  ئەرمەنیەکان لە بەهاری ساڵی 1915 درا  ئەویش لە 24 نیسان بو  کە عوسمانیەکان سەدان کەسایەتی ئەەرمەنیان لە ناو ئەستەنبوڵ کۆکردوە و لە مەیدانەکانی شاردا کوژران بەبەرجاوی خەڵکەوە.

دواتر فەرمان دەرجو بۆ هەموو خێزانە ئەرمەنیەکانی ئەنادۆڵ کە دەبێت مالو موڵکی خۆیان چۆڵ بکەنو پەیوەندی بکەن بەو قافڵانەو  کە  بەڕێ خراوان بە ناو شاخ و داخ  بەرەو بیابانەکانی شام ، بەبرسێتی و بێ جلو بەرگ بەروتی ،،زۆربەی هەرزۆریان لە ڕێگا لەبرسێتی وتینویەتیدا  گیانیان سپارد،زیاتر لە  %75 ئەو خەڵکە مردن لەڕێگا  وئەوانی تریان لە ناو بیابانی وشکو بێ ئاوی  سوریا بەرەڵا کران.

شاهید حال و  پەیامنیران زۆرێک لەو دیمەنانەیان بینیوە دەگێڕنەوە  ئەلێن  هەر لەسەرەتای بەڕێ کەوتنی قافڵەکان  پیاوەکانیان کوشتوە ،ئیتر ژن ومناڵ ماوەتەوە ،بەهەموشیوەیەک ئازاریان داون و دەست دریژی سیکسیان کردۆتەسەریان، پاسەوانە تورکەکان  ئافرەتەکانیان ڕفاندوە  تا بەمەیلی خۆیان سوکایەتی و دەست درێژی بکەنە سەریان،،هەروەها لەڕێگا لە نیوان گوندەکاندا چەندین ئافرەتیان ڕفاندوە بۆ مەبەستی دەست درێژی کردنە سەریان.

ژمارەی قوربانیانی ئەرمەن

زۆربەی مێژوو نوسان و شارەزایانی جینۆساید  هاوڕان کە ژمارەی قوربانیانی ئەرمەن  زیاتر لە ملیۆنێک کەس دەبن، بەلام تورکەکان دەلێن لە 300 هەزار کەس تێ ناپەڕن،هەروەها  ئەرمەنەکان خۆیان دەلێن  لەملیۆن و نیوێک زیاتر ئەرمەن کۆمەڵکوژ کراوە سەرەرای سەدان هەزار لە  سریانی و ئاشوری وکلدانی و یۆنانی.

دوای راگوستن و کۆمەڵكوژی

دوای کوشتار  ئەوانەی مابونەوە  وردە وردە  بەنهێنی کۆچیان کرد بۆ ولاتانی دەوروبەر  وەک سوریا و عراق  لوبنان و میسر ، سالانەش یادی ئەو کۆمەڵکژیانەیان  دەکەنەوە لەم ولاتانەدا،  کاتێ ولاتی بەریتانیا هاتە تورکیاو داگیری کرد ساڵی 1919  کێشەی ئەرمەنی هێنایە گۆڕێ  کەمەڵێک لە فەرماندە سەربازیەکانی داداگای کردو ئیعدامی کردن و زۆرێکیشیان خۆیان شاردەوە و دەستگیر نەکران بەلام فەرمانی ئیعدامیان بە نا ئامادە  بۆ دەرکرا، شایانی وتنە  ئەوانەی هەڵهاتن و خۆیان شاردەوە  تەنیا یەک فەرماندەیان دەسگیرکرا  ئەویش هی شارۆچکەی( یوزغت ) بوو کە تاوانبار بوو بە کوشتنی سەدان ئەرمەنی.

دان پێدانانی نێودەولەتی بۆ جینۆسایدی ئەرمەنیەکان:

لەپای نکۆڵی کردنی تورکیا لە  کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان ،جالاکوانانی ئەرمەن لە سەرانسەری جیهان فشارو چالاکیان زیاتر وەگەر دەخست تاکو بتوانن کۆمەڵکوژیەکەیان لە سەرئاستی نیودەولەتی بناسێنن،بەوجەشنە  تا ئیستا 22 دەولەت و 42 ولایەتی ئەمریکی   روداوەکانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکانیان بە  جینۆساید ناساندوە،لە  4/3/2010 لیژنەیەک لەکۆنگرێسی ئەمریکی  تاوانی کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکانی بە جینۆساید ناساند، دواتر دەولەتی تورکیا ئیدانەی ئەو بڕیارەی کۆنگرێسی کرد وتی نەتەوەی تورک ئەو تاوانەی ئەنجام نەداوە.

تا ئیستا ئەم ڕیکخراوە جیهانیانە  بە فەرمی دانیان ناوە بە جینۆسایدی ئەرمەنیەکاندا (نەتەوە یەکگرتوەکان،پەرلەمانی ئەوروپا،ئەنجومەنی ئەوروپا،ئەنجومەنی کەنیسەکانی جیهان،ڕیکخراوی مافی مرۆڤی جیهانی، کۆمەلەی مافی مرۆڤی تورکیا،کۆمەڵەی لاوانی مەسیحی،یەکێتی ڕیفۆرم خوازە یەهودیەکان، (میرکوسور) واتە کورتکراوەی  کۆمکاری ولاتانی ئەمریکای لاتینی کە یەکێتیەکی ئابوری بازرگانیە.

بڕیاری ئەنجومەنی کۆمەلەی پەرلەمانی ئەوروپا ( مجلس الجمعیە الپرلمانیە الاوروپیە) کە لە 24/4/1998 دەرجوە دەلی  ئەمرۆ واتە بیستو جواری نیسان  یادی سالانەی یەکەم کومەڵکوژی سەدەی بیستەمە، ولەم ڕۆژەدا یادی ئەو قوربانیانەی ئەرمەن  دەکەینەوە،کە لەراستیدا تاوانێک بوو دژی مرۆڤایەتی.

ئەو دەوڵەتانەی کە  جینۆسایدی ئەرمەنیان ناساندوە:

( ئەرجەنتین ،ئەرمینیا،بەلجیکا،کەنەدا ،شیلی،قوبرس،فەرەنسا ،یۆنان ،ئیتالیا،لیتوانیا،لوبنان ،هۆلەندا،پۆلەندا ڕوسیا،سلۆڤاکیا، سوید ،سویسرا ،ئۆرۆگوای،ڤاتیکان،ڤینزویلا) بیست دەوڵەت. لەئیستادا بوە بە 23 دەولەت (ئەڵمانیا،بولگاریا، ڤاتیکان)

ئەم هەرێم و ناوچە،پاریزگایانەش ناساندویانە ( هەرێمی باسک و  کەتەلۆنیا   لە ولاتی ئیسپانیا، هەرێمی قرم  لە ئۆکرانیا، نیو ساوس وێڵز و باشوری ئوسترالیا  لە ولاتی ئوسترالیا،  کیبک  لە کەنەدا، 42  ولایە  لە  ولاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا )

لە ولاتی بولگاریا  جالاکیەکی زۆر هەیە لەپەرلەمان  ناسینراوە و لەزۆربەی شارەکانی ئەو ولاتە کۆمەڵکوژی ئەرمەن بە جینۆساید ناسێنراوە

هەندێک لەدەزگا راگەیا ندنە جیهانیەکان  کۆمەڵکوژی ئەرمەنی بەفەرمی ناساندوە  وەک( نیویورک تایمز، ئاسۆشیەیتس پرێس،لۆس ئەنجلۆس تایم) هتد.

لەساڵی 1997 دا کۆمەڵەی  جیهانی زانایانی جینۆساید (  IAGS  )  بڕیارێکی دەرکرد و بەکۆی دەنگ کوشتاری ئەرمەنیان لەلایەن دەولەتی عوسمانیەوە  بە جینۆساید ناساند. هەروەها کۆمەڵێک لە زانایانی جینۆساید  دانیان ناوە بە جینۆسایدی ئەرمەن کە لەزانکۆ جیهانیەکان  وانە دەلێنەوە لە بواری جینۆسایدا.

هەروەها  کۆمەلەی جیهانی زانایانی جینۆساید لەساڵی 2007 دا بەهەمان شێوە سێ بڕیاری ناساندنی بۆ کوشتاری مەسیحەیکانی غەیرە ئەرمەن  وەک  ئاشوری و سریانی و کلدان و یۆنانیەکان   دەرکرد و بە جینۆسایدی  ناساندن.

هەروەها ( IAGS ) ئەو هەڵمەتانەی کە دەولەتی عوسمانی دژە  بە کەمینە  مەسیحیەکانی ژیر دەسەلاتی ئەنجامی داون لە سالەکانی نیوان 1915-1923  بە کۆمەڵکوژی ناوزەدی کردوون.

لە 15/6/2005 دا  پەرلەمانی ئەڵمانیا  بڕیارێکی دەرکرد  دەلێ (لەیادی کوشتاری ئەرمەن ڕیز لە قوربانیەکانی دەگرین لە کوشتنو دەربەدەرکردن  کە پێش و لەکاتی جەنگی جیهانییەکەدا رویان داوە ) هەروەها  لە بڕیارەکەی پەرلەماند هاتوە کە دەلی پەرلەمانی ئەڵمانیا بێزاری خۆی دەرئەبڕێ لە کردوەکانی دەولەتی عوسمانی دەرهەق بە لە ناوبردنی گەلی ئەرمەن ،و شەرمەزاری هەلوێستی ئەوکاتی  ئەڵـمانیای کرد کە نەیتوانیوە  بەرەنگاری ئەو کۆمەڵکوژیە  ببیتەوە.

بڕیارەکەی پەرلەمانی ئەڵمانیا  کە باس لە ڕاگواستن ی زۆرەملێ و کۆمەڵکوژی دەکات  هەروەها  سەرکۆنەی خۆی دەکات کە نەیتوانیوە ڕێگا بگرێ لەروو نەدانی  خۆی لەخۆیدا هەنگاوێکی گرنگە بۆ ناساندنی.

لەساڵی 2007  رابتەی مکافەحەی تەشهیر کە ڕیکخراوێکی یەهودیە  بارەگاکەی لەئەمریکایە  ئەویش بە  فەزیحە ناوی بردوە.

لەساڵی 2007 دا ئیلی فیزیل دامەزرێنەری دەزگای مرۆڤایەتی  نامەیەکی نوسی کە لەلایەن 53 کەسەوە واژۆ کراوە و خاوەنی خەلاتی نۆبڵی ئاشتین،بۆیان دەرکەوتوە  کە کوشتاری ئەرمەن لەلایەن دەولەتی عوسمانیەوە  جینۆسایدە.

نکۆڵی کردن لە کۆمەڵکوژی ئەرمەنیەکان

تائیستاش تورکیا دەلی بەهۆی هەلو مەرجی ئالۆزی  جەنگ و  راگواستنەوە  مردون نەک کۆمەڵکوژ کرابن.

 لەساڵی 1985 دا   69 مێژوونوسی ئەمریک  کە برنارد لویسی یەکیک بوو لەوان، بەیانێکیان بلاو کردوە   گوایە هیچ پاکتاوێکی نەژادی ئەرمەنەکان روی نەداوە لە ژیردەسەلاتی عوسمانیەکاندا،دواتر پاش لێکۆڵینەوە دەرکەوت  کە  بەرتیلیان وەرگرتوە  لەلایەن حکومەتی تورکیاوە تا بەم شیوە بنوسن ،پاشان  68 کەسیان پەشیمان بونەوە لە نوسینەکەیان.

لەساڵی 2005  دا و لە قانونی ولاتی تورکیادا بڕگەی  301 زیاد کراوە  کە سزای ئەو کەسانە ئەدرێ دان بە کۆمەڵکوژی ئەرمەندا بنێن یان باسی بکەن.

یادکردنەوەی جینۆسایدی ئەرمەن

زیاتر لە  135 شوێنی یادگاری (مۆنۆمێنت) جینۆسایدی ئەرمەنەکان هەیە  لە 25 ولاتی جیهاندا،بۆ یادکردنەوەی  سالانەی ئەو تاوانە، لەساڵی 1965 و لە بیرەوەری  پەنجاساڵەی تاوانی جینۆسایدی ئەرمەنیەکان  لەیەریڤانی پایتەختی ئەرمەنستان  و بەدرێژزیی 24 کاتژمێر خەڵکی ئەو ولاتە  داوای ناساندنی جینۆسایدی ئەرمەنیەکنای دەکرد لە  دەسەلاتی روسیا، دوای دوساڵ  مۆنۆمێنتی جینۆسایدی ئەرمەن لە یەریڤان و مۆزەخانەیەک هاتە  ئاواکردن  درێژی 44 مەترە و  ئاماژەیە بۆ راپەڕینی  نیشتمانی گەلی ئەرمەن، هەروەها  12 کۆشکیان(دادگا)  بەشیوەی بازنەیی بنیات ناوە لە دەوری مۆنۆمێنتەکە ،،کە نیشانەیە  بۆ لەدەستدانی دوانزە  ناوچە ی ئەرمەنەکان لە تورکیا، لە ناوەراستی بازنەکەشدا  شۆڵەیەکی ئاگری هەمیشەیی هەیە، لە  24 نیساندا  هەزاران کەس بە پێ رودەکەن ئەو مەزارە و یادی قوربانیەکانیان دەکەنەوە  جەپکە گوڵ لەدەوری شۆڵە ئاگرەکە دائەنێن.

لە کۆتایدا

·         بۆیەکەم جار  لە یادی سەد سالەی جینۆسایدی ئەرمەنیەکان  پاپا فرانسیسکۆ ڕێبەری ڕۆحانیە مەسیحیە کاسۆلیکیەکانی جیهان  دانی نا بە جینۆسایدکردنی ئەرمەنیەکان لەلایەن دەولەتی عوسمانیە  و بە یەک جینۆسایدی سەدەی بیستەمی دانا لە مێژووی مرۆڤایەتیدا، واتە ژمارەی دەولەتەکان کە  کوشتاری ئەرمەنیان بە جینۆساید ناساندوە گەیشتۆتە 23 وڵات

·         لە 12 ئۆکتۆبەری ساڵی 2006  پەرلەمانی فەرنسا بەزۆرینەی دەنگ بڕیاری دا هەرکەس نکۆڵی بکات لە جینۆسایدی ئەرمەن سزا ئەدرێ،،بەلام دواتر لە ساڵی 2011 دادگای دەستوری ئەو ولاتە  بڕیارەکەی هەڵوەشاندەوە لەژێڕ پاساوی پاشێل کردنی ئازادیەکان.

·         نەتەوە یەکگرتوەکان لە ساڵی 1948 دا  بەزۆرینەی دەنگ بڕیاری دا کە کوشتاری ئەرمەن جینۆسایدە و لە ساڵی 1951 چۆتە بواری جێ بەجێ کردنەوە.

·         لەیادی سەد ساڵەی تاوانی جینۆساید کردنی ئەرمەن دا  پەرلەمانی ئەرمینیا  بڕیاری داوە   لە کۆبونەوەکانیدا باس لەجینۆسایدی شەنگال بکات و چاوەڕێ دەکرێ  بە جینۆساید بناسێنێ

·         دەبێت  گەلی کورد دان بەودا بنێ کە بەشداری جینۆسایدی ئەرمەنەکانی کردوە و لە زوترین کاتدا لە پەرلەمانی کوردستان بڕیاری بەجینۆساید ناساندن و  داوای لێ بوردن لەگەلی ئەرمەن بکرێت. هەر بەو بۆنەوە 49 پەرلەمانتار پرۆژەیەکیان ئامادە کردوە ،تا لە یادی سەد ساڵەی تاوان ی جینۆسایدی ئەرمەندا خوێندنەوەی بۆ بکرێت  و  پارلەمانی کوردستانیش  بڕیاری بەجینۆساید کردنی ئەرمەنەکان بەفەرمی بناسێنی.

  

د.ناجح گوڵپی  n.gulpy@gmail.com   24/4/2015 هەڵەبجە