دیوانو میرزا
شەفیٛعی کولیای چاپ و پەخش بی
ئی هامنە
ڕاوەبەری ڕوٙشنویری و هونەرو هەڵەبجەی کوٙمەڵێ کتیٛبیٛش چاپیٛ کەردیٛ، سەرو بودجەو
وەزارەتو ڕوٙشنویری، یوٙ چانیشان، دیوانو میرز شەفیٛعی کولیایی بیٛ، کە کاکە
حەکیمو مەلا ساڵحی گلیٛرو ئامادەو چاپیش کەردەن. بنەڕاوە باسو ژیوایو میرزا
شەفیٛعی ئەپیٛسە مەکەروٙنە، گلکە مەکیٛشنوٙ پەی چنڎە سەرچەمێو کە باسو ئی شاعرە
نامدارەو گوٙرانی مەکەروٙن، مەوات: جە کتیٛبو تاڕیٛخەو ئایەتوڵڵا مەردوخینە واتەنش
ئی شاعرە سەدەی سیٛنزەیەمنە ژیوان. شوٙنیەرە جە دەمو ماموٙسا سەید تاهیر هاشمیوە
مەگیٛڵنوٙوە، واتەنش سەردەمو خەسرەوخانی یەکەمو ئەردەڵانینە ژیوان، ساڵە 1210
کوٙچیش دیاریکەردەن پەی مەردەییش. ئیجا بابا مەردوٙخی ڕوحانی واتەن، جە بەرگی
یوەمو(مشاهیری کرد)، دەگاو ڕەزڵەی، سەربە ناوچەو کولیایی ئامان دنیاوە، ساڵەو
مەردەیش 1206 کوٙچی دیاری کەردەن. هەرپاسە سدیق بوٙرەکەیی جە بەرگی یوەمو میٛژوی
وێژەی کوردی واتەن: ساڵەو 1169 کوٙچی، دەگاو" مامیزەک" ینە پەیڎا بیەن،
ساڵەو 1238 سنعەو 69 ساڵینە کوٙچی دماینش کەردەن. باسو کتیٛبیٛوی چاپ نەکریاو
میزاری مەکەروٙنە بەنامیٛ (نەوفەلنامە) کە هەن لاو سدیق بورەکەیوە.
محمەد بەهادین
ساحیب(دانای هەورامی) باسش کەردەن، ساڵەو ژیوای و مەردەیش دیاری کەردەن کە ( 1785-1835)زاینی.
شونیەرە محمەد عەلی قەرەداخی جە بەرگی دووەم و یەرمو کەشکوٙڵەکەیشنە چنڎ پارچە
شیٛعرێوەش وەڵاو کەردیٛنیٛوە، وەلێم ئاماژە نمەڎوٙ بە ساڵەو ژیواش. حەوتەم کەس کاک
محمەد عەلی سوڵتانی باسو ئی شاعریشە کەردەن و گرنگی فرەش پەنە دان، سەرو
ژیوانامەیش واتەنش دەگاو(مامیزەک) یام (ڕەزڵەی) پەیڎابیەن، پیێوە تایبەت بیەن لاو
خسرەوخانی یوەم و ئەردەڵانیوە.
ئانە
کەڕوٙشنەن میرزا شەفیع پەیوەندی پتەوش چەنی ئەڵماس خانو کەنوٙڵەی و خانای قوبادی
بیەن، جە یوٙگیٛرتەی بابەتینە بەشداریٛنیٛ، یانی هەریەریٛ ڕوٙمانە شیٛعریٛشا
بیێنیٛ. شیٛعریٛ غەزەڵیٛ قەسیدەشان چەنە
جیامەنەن، هەریەریٛ نامەشان میانو یوترینینە فاڕانوە بە شیٛعریٛ.
بابا مەردوٙخ
جە تاریٛخەو مشاهیری کورد. مەگیٛڵنوٙوە، ڕوێ میرزا شەفیع مەلوٙ پەی دیڎەنی ئەڵماس
خانی، دەگاو ڕەزڵەیوە مەگنوٙ ڕا پەی کەنوڵەی، وەڵیٛ ئانەی بیاووٙ دلیٛ دەگای
هەواڵو مەرگو ئەڵماس خانی مەژنەووٙنە، جیاتی ئانەی دەگانە بوینوٙش، قەبرسانەنە
مەبوٙ میٛمانش، دماتەر پارچە شیٛعریٛ مەنویسو پەی مەرگو ئەڵماس خانی بەنامیٛ(
میرزام خاموٙشان).
یاگیٛ تەرۆ
کاکە حمەرەشید ئەمینی جە کتیٛبو(کەشکوٙڵی شاعیرانی هەورامان) باسیٛوە 86 پەڕەینە
ژیوای و شیٛعرەکانو ئی شاعریشە کەردەن، واتەنش پاسە دیارەن کە تاڕیٛخەو ژیوایو
میرزا شەفیٛعی چامنەی کوٙنتەرەن کە سدیق بورەکەیی دیاری کەردەن. چون بڕێ
دەسنویسێنە تاڕیٛخەو شیٛعرەکان نویسیان و چانەی کوٙنتەرن، بەهرحاڵ ساڵەش دیارەی نەکەردەن، هەر ئا سەرچەمە وەڵینان
واوەی مەکروٙنوە. دەسوەشی و مانیٛ نەبیەی پەی کاک حەکیمی و کاک حمەرەشیڎی گرد ئا
کەسانیٛ کە هاماکاریشان کەردەن جە پاریزنای شیٛعرانو شاعیٛرەکانمان.
ئەریٛ بیٛ
وەفا ئەریٛ بیٛ وەفا ئەریٛ بیٛ بەینەت بیٛ شەرت و وەفا
ئەریٛ ستەمکار
بیٛ ڕەحم و مروەت ئەریٛ عەزیزم نازاری باوەت
ئەریٛ هەی
جەلاد گیان و جەستەی من ئەریٛ پەیکانت زامیٛ خەستەی من
ئەریٛ نەزان
حاڵ دەردیٛ کاری من ئەریٛ هەی بیٛ باک توٙ جە زاری من
من چیٛشم
کەردەن بەسەرگەردت بام ؟ ئەریٛ بیٛ مروەت لەیلی جەمین جام
تا کەی ویٛنەی
قەیس ویٛڵ بوون نەکاوان ؟ تاکەی بوون
پەریٛت مات و سەرگەردان؟
تاکەی چون
قەقنەس دەروون زوخاڵ بوون ؟ تاکەی
دیٛوانەی بیٛزار جە ماڵ بوون؟
تاکە جەدووریت
خەڵتانی خاک بوون؟ تاکەی
جە دووریت دیڎە نمناک بوون؟
تاکەی کزەی
جەرگ بشنەوون وەگوٙش؟ تاکەی چون نەگڕ بڎوون دڵ نەجوٙش؟
تاکەی شاڎ
ببوٙ بە گەردم شەماڵ؟
تاکەی جە دووریت ببوون بە زوخاڵ؟
توٙ خوٙ نەزان
حاڵ نەداری خەبەر چە ماجەرایێ مەویەروٙ وە سەر؟
مەل و موور و
مار، تەمام خاس و عام زاری مەکەران
پەی بەختی سیام
ئیللا مەگەر
توٙ هیچ ڕەحمت نیەن دڵت جە
ئاهەن سەخت تەر بیەن
ئاخر مەزانوون
تەقسیرم چیٛشەن بەی تەورە جە من
خاترت ڕیٛشەن
ئومیٛڎم
ئیٛڎەن خاڵ فلفل دانە جەوابی
نامە پەریٛم بکیانە....
ئی شیٛعریٛ 26 بەیتیٛنە، من هەر ئنڎەم نویستە
ئامادەکەردەی
د. ناجح گوڵپی 4/8/2020
