یەریٛ نونگیٛ دووەتەنگا ئامای چەنی لوای وەرۆو عەمری
چەنی یاوای سیٛرەو پەنجاساڵا ئتر دووەتەنگا، قەڎ، گەڎیٛ چنڎە سانتیمرێوە زیاڎمەکەروٙنە، وەختەکاریٛنە ئینە پیٛوەس نیەن بە زیاڎ بیەی قورسی لاشەی یام خیشبیەیوە. نونگەکەش پەیوەس نیەن بە چیٛش واردەیوە؟ پەیوەسەن بە فاڕیای و کەم و زیاڎی هوٙرموٙنی و پتەوی و فشوٙڵی ماساوڵەکاو لاشەیوە.
پیاییٛ کیٛشو بەدەنیشان زیاڎ مەبوٙنە بە ڕادەو%3.4 کگم، هەردەساڵیٛ جاریٛ، وەختیٛو سنعەشان ئینا میانو (22-45 ساڵان)، ژەنیچ بە ڕادەو%5 کگم، هەمانشیٛوە و هەمان سیٛرەنە. هەکە عەمر یاوا پەنجا ساڵیٛ ئتر ورگ و گەڎیٛ زیاتەریٛ مەبانیٛ، بە نونگەو:
- کەمبیەیو جوڵەو بەدەنی و چالاکی لاشەی بە لوای وەرۆ عەمری و یاوای بە پیری. ئینەیچ بوٙ بایسو کەمی سوچنای چەربی بەدەنی و کوٙبیەیشەو دووەتەنگانە.
- سیٛرەو پەنجا ساڵی و کەمتەر و زیاڎتەرینە، ماساوڵەکیٛ لاشەی فشیٛ و لاوازیٛ مەبانیٛ، یانی چالاکی و سوچنای و هوٙرتاونای کەم مەبوٙنەوە دلیٛشانە، بەتایبە ئا ماساوڵیٛ هەکە ئینای دەورو لەمیٛ و کەلەکەینە، پی بوٙنەوە کەم هازیٛ و بیٛ تینیٛ مەبانیٛ و مفاڕیان پەی چەربی، ئتر چەربی کەلەکەی و لەمیٛ زیاڎ مەبوٙنە.
- نونگەی یەرەم بەسیان بە ڕادەو هوٙرموٙناوە جە هەردوە ڕەگەزنە(ژەنی و پیا)، ئا چنڎە ساڵە هەکە ژەنی چالاکەنەو بە پیتەنە، هوٙرموٙنو ئیسترۆجینی گردو چەربی مەکیانوٙنە پەی سمتو کڵوٙکی و ڕاناش، پەی پاریٛزنای لەمپەڕی. وەختیٛوە ملوٙنە تەمەنۆ، ئیسترۆجین کەم مەبوٙوە، ئتر چەربیەکەیچ ملوٙنە پەی گەڎیٛ و ورگی و لاکەلەکەی چاگە کوٙ مەبوٙوە، پی جوٙرە ورگش مەیوٙنە. جە پیایچنە دماو ساڵەو پەنجاو تەمەنیش هوٙرموٙنو تێستۆستیرۆنیش کەم مەبوٙوە، ئتر چەربی بەدەنی ملوٙنە دوەتەنگاش و گەڎیٛش و لاتەموش مەیوٙنە، ورگ زل بوٙنە.
پەی چارسەرو ئی نەڎامەتیە، تەنیا وەرزشەن، گرد جوٙرە وەرزشێ، یام وەرزشی تایبە بە لەمیٛ و لاتەموی و مازی، تا ماساوڵەکیٛ لاشەیما فشیٛ و کەم هازیٛ نەبانیٛ، پی جوٙرە ویٛما دوور بدارمیٛ جە ورگ زلی و گەڎیٛ ئامای، لاشێوە ڕیٛک وتەندروسمان مەبوٙنە.
جە ئینترنیٛتەو: د. ناجح گوڵپی 26/12/19
