دەم _ وەخت

دەم _ وەخت :

گەرەکما  باسو  واتیٛ " دەم " ی بکەروو هەکە دلیٛ قسەکەردەو هەورامی زوانەکانە گجاریٛو بەکار مەیوٙ ، چێولای پەی نویستەی ئەوەجەما گنوٙ پی واتیٛ ، جیاتی  ئانەی بنویسمیٛ  وەخت متاومیٛ بنویسمیٛ دەمو ئیسەی ، دەمو ویەردەی  ، دەمژمار ، هەرچنڎ دلیٛ زوانی سورانیو بادینیچنە بەکار مەیوٙ ، ئینە نمەبوٙ بە گرفتە ،  چوونکوم  هەر یەرە زوانەکە ڕیٛخەنە یەکانگیریٛ باوە .

نمونیٛ :

دەمو دەس ئاما ، دەمو دەس مەرد : ئی دووە ڕستیٛ باس جە قوٙمیای کردیٛوە مکەرا ، هەکە وەختێوە کوڵەنە ڕووەشا دێنە ، (  دەمو وەرمیوە وڕاویٛ مکەروٙ )  یانی وەختو وتەینە وڕاویٛ مکەروٙ ، ئینەیچ هەمدیسان باسو وەختیٛوەن ،  ( دەمو قسەکەردەینە بەرەکەش کەردۆ ) ( دەمو نانواردەیوە قسیٛچ کەریٛ  ) یام دەمو هەرمانکەردەیۆ قسیٛچ مکەروٙ ، ئینە ماناو ئانەی مڎوٙ هەکە وەختو هەرمانکەردەینە  قسیٛچ کریوٙ ، یانی چا وەختەنە متاوی قسیٛچ بکەری .

یام ماچا ( کابرا هەر دەمیٛو ئینا سەرو بارێوە) ، یانی وەختان وەخت فاڕیوٙ ، دەم دەم فاڕیوٙ ، وەروئانەی متاومیٛ   ( دەم)  دەمیٛو _ دەمێوە  ی جیاتی وەختی بەکار بارمیٛ جە نویستەکامانە .

دەمەو بەیان، دەمەو ویٛرەگا ، هەردووی ماناو وەختیٛوی تایبەی مڎا ،

چانەی زیاتەر  واتیٛ دەمی  چەنی واتیٛ سەری واتیٛوە ئامیٛتیٛ دروسە کەروٙ " سەردەم " هەکە ماناو وەختیٛوی دریٛژی ، زەمانیٛو ، سەردەمیٛو .

واتیٛ  ( دەم)ی زوانی هەورامینە  بەماناو دەمی مەی هەکە یوٙ جە ئەنڎامەکاو لاشەو ئانزانی ، واردەش پەنە وەرمیٛ ، دڎانیٛ و زوان ئینیٛ دلیٛ هاڵیگاو دەمینە ،  بەرەو دەمی بە لچیٛ  نەخشینەن .

بوٙڵە هەنگوری نمەلوٙ دەمشەرە  ، نوقڵە دەمیٛ ...  پەی وەسفو جوانی دەمی .

(دەمە ) : دەمیٛو سەرو کەلی وەروە واروٙ ، ئیجا سیاوا هوٙرکەروٙ ، وەروەکیٛ چەنی ویٛش بەروٙ  ، ماچا دەمە کەروٙ .

فوودەمە : دەزگیٛوەن پەی  فووکەردەی ئەو سکەڵو کوٙرەخانو ئاسنگەری   تا گەش بوٙوەو  ئاسنەکەی سور کەروٙوە .

دەم چەنو چنڎەها واتا تەری نامیٛ ئامیٛتیٛ ، چەنی دماگیٛرو وەڵگیٛری نامیٛ ئەرەتاشیێ دروس مکەرا و مانای تازیٛ  مڎا پیٛسەو یاوەرنامیٛ  " سیفەی " بەر مگنا   :   دەم دوارد ، دەم پیس ، دەم لار  ، دەمە دەمیٛ  مکەروٙ ،  دەم زل ، نوقڵە دەم  ، دەم تەڕ ، دەماو دەم ،  دەم چەرمە ، دەمەوەر  ،دەمباز ...هتد

 وەڵگیٛرو "  بیٛ " ملوٙنە سەرش و سیفە دروس مکەروٙ :  بیٛ دەم  یانی کەسێوە کەم دوٙ و کەم قسە "دەمش نیا " ، هەرپاسە چەنی کردەی گنا یوٙ و واتیٛوە مانادارە دروسە کەرا  " لوە دەمشۆ  ، ملوٙدەمشۆ ، لوان دەمشۆ ...هتد " یانی لوە پیٛوایشۆ ، هامکاریش بکەرە ، یام ماچی فڵانە کەس ئاما دەمماوە ، هامکاریش کەردیمیٛ ، ڕانمونیش کەردیمیٛ .

هانام دەمو نەفەسیت بوٙ ، یانی قسەکیٛت یاگیٛ دڵوەشینیٛ

ملوٙنەسەرو چەمەی سادەو چەمەی ئامیٛتە وەش مکەروٙ  دمای بوٙ بە یاوەرنامیٛ کریێ :  دەم مەڕیای  _ دەم مەڕیا.

                                                           د.ناجح گوڵپی 29/1/2018