جە دێڕ زەمانۆ ڕاو ڕەسم و کۆتەڵی و گۆرانیی چەمەریی جە هەورامانەنە باوێ بیێنی،
کۆتەڵ ڕاو ڕەسمێن پەی بەرزو پیرۆز گرتەی یادەوەری کەسێ کە جە دورە وەلات فۆتش کەردەبۆ یام جەنگەنە
چنی دوژمەنی کوشیابۆ،یام ئاسایی مەردەبۆ ،ئالاو کۆتەڵی هەڵبەت چنی مەردەی و ئەسپەردە کەردی کەسەکەی دەسش پەنە کەردەن،جاری چامنە بیەن فرەش
خواینان،وەلێ ئیسا فرە کوڵ کریانۆ.
ڕاو ڕەسم وئاڵاو کۆتەڵی پەی بەرزو
پێرۆز وڕێزگرتەی مەردەکەی ساز کریان
بەتایبەت پەی ئا کەسا کە پلەو پایەی
کۆمەلایەتیشا گەورەبیەن پێسە " ئاغەو بەگو شیخ و سان و خانەکا هەورامانی
" وەلێ خەڵکی فەقیر ڕاو ڕەسمو کۆتەڵیش پەی ساز نەکریان.
گۆرانیی چەمەرییچ پیسەو جۆرێ
گۆرانێی تایبەت بە شیوەنی و ناوەشی وەختو مەردەی
کەسێ گەورەی یام دماتەر یادەوەریشا کەردەنۆ واچیێنی، هەرپاسە چنی ئالاو کۆتەڵیج
واچیێنی جەهەورامانەنە.
جاری چامنەیچ بیەن تەنیا بە دەهۆڵو
زوڕنا ئاوازی چەمەری دریان وەنە،وەختو ئەسپەردە کەردەی کەسێ یان چن کەسی، ئێ ڕاو
ڕەسمە ئیسەیچ هەن جە کرماشان و ئیلامنە، وەلێ هەورامانو یاگەکا تەری کەمێ فاڕیان،
چون ئی زەمانە فاڕیان پۆکەی ئاجۆرە راو رەسمێ پێسەو جارانی نەمەنینی.
ئیسەیچ فرەو مەراسیمە فەرمیەکانە بە جۆرێ جە جۆرەکا ئاوازی چەمەری دریۆ
وەنە، نمونەشا وەختو ئەسپەردە کەردەی پێشمەرگەی ،یان ئاردەیۆ ڕوفاتو ئەنفالکریایەکا،
تیمی تایبەتی سەربازی بە زوڕناو مۆزیکی تایبەت چنی دەهۆڵو تەپڵی ،ئاوازێ خەمبارە
ژەنا.
چنی ئانەیچ ورپرای چەمەری هەن،کە
بە پیچەوانەو ورپڕایی ئاساییۆ ، جیا ئانەی ڕوەو لای ڕاسی بلا ،ڕوەو جەپ
جما، یانی سەرچۆپی بۆوە بەگاوانی.
ئاڵاو کۆتەڵ مانگێ تا چل ڕوێ یان دوێ مانگیش خواینان ،یان کەمتەریچ،پەی
نمونەی ئالاو کۆتەڵو چەمەری کەریم سانی دوێ مانگیش خواینان .(کەریم سان کوڕی دووەمو جافر سانی بیەن سالە 1299 کۆچی
"1881"زاینی جە نۆتشە پەیدابیەن و ساڵەو(1945 زاینی جە نەوسودە ئەمرو
خوایش کەردێنە).
کۆتەڵ یانی گلێرۆ بیەی و راپیمای چندەها خەڵکی، پیاکێ بەڕیزێ ڕێکو پێک جاری
چامنە بیەن شش ڕیزێ بارو پانیرە و بەدرێژایی
زیاتەر جە دەکەسا ،بە پاو زیادو کەمی بەشدارا پانو پۆڕی ڕاکی ڕیزەکە فەرقش کەردەن گنا وەڵێ
گرد جلێ سیاوێ یام پارچێ
"قوماش" ی سیاو کریان ملشا، دلێ ڕاسەنە داهۆڵ و مەردەکەی وەش کریان و
سوارو ئەسپەکەیش کریان، چنی ئانەیچ کەلوپەلو تفەنگ و مەردەکەیچش ئینا چنی و تفەنگچیەکیچش وەردەمو
ئیلاو ئەولاشاگرتەن، ڕیزو دمایۆ ژەنی پیسەو پیایا ئامێنی دلێ ڕیزو کۆتەڵیوە.
ڕیزو وەڵێ جلی سیاوێ یام هەڵاوە
،قوماشی سیاو کریان ملشا ،هەڕەشا گرتینە سەرەشا( هەڕ پیمای) یام هەڕەشا دێنە سەرو شانەیشا،کڵاوەکیشا دێنێ بنەو دەسیشا '
سەرەشا ڕووت کەردەن "لولێ تفەنگەکا سەرەو چیرە کرینۆ، ئینەیچ نیشانەو ڕێزو
ئیحترامی بیەن پەی مەردەکەی .
هەرپاسە ڕیزو ژەنکایچ قەلاخیشا دان
سەرشارە، "یانی سەرپۆشی سیاو چنی هەڕ پیمای"، چنی ئینەی ،دەهۆڵ و
زوڕنای تایبەت و بە ئاوازیوی خەمبار دریان
وەنە، هۆنیارێ هۆنێی تایبەتی خەمباری و شیوەنیشا وانێنیوە، یام گۆرانی واچەکی گۆرانیی چەمەریشا واتینی ملو ئاغەکەیشارە، چنی
لوای ڕانەی بەشدارەکی ئاغەڕۆ و تاتەڕۆ
کەرا.
ئیتر گرد پێوەرە "ئاغەڕۆ و گۆرانی چەمەریی و دەنگو دەهۆڵو زوڕنای
شێوەنێ هەس ساز کریان"
ڕاوڕەسمو کۆتەڵی و چەمەری تاق و سەحبی هەتا نیمەڕۆ سەرەمڕە هەن، دمایی نانو
نیمەڕۆی وەراو کەمێ ئیسراحەت کەراو هەمدیسان نەماوە وەنە تا وێرەگا، پی جۆرە چن ڕوێ،هەفتێ یان زیاتەر ئینە کسمشانە.
ئیساتێ ڕاو ڕەسمو کۆتەڵی فرە کوڵ بیەنۆ،ڕەنگا نەیاۆ نیم سەعات، نمونەش
وەختو مەراسیمە فەرمیەکا هەتا دمایی ئامای ئەسپەردەکەردەی خواینۆ.
ئاڵا و کۆتەڵەکەی پارچە قوماشێ سیاو بیەن پانیش گەزێ و دریژیش دووێ
گەزێ بیەن،ئیلاو ئەولاوە بەسیان بە دووێ
دارێ درێژێوە ودوێ کەسا گرتەن و بەرزشا کەردەنۆ ، جارجارێچ بەپاو ئەوەجەی ئالاکیشا
نزمە کەردینەرە، ( پیسەو لافیتەو دروشمو ئیسەی وەخت وێ ئەرمانای و وێ نیشانداینە
بەر گنۆ).
هامسا دەگێکێ بە پاو تواناو وێشا بەشداری ئالاو کۆتەڵو هامسایەکاشا کەردەن،
ئادیچی ئاڵا و کۆتەڵو گەورەکەیشا ئاردێنە چنی وێشاو بەشدارێ بینی.
پەرسە بە پاو گەورەییو دەسەلات و دارا بیەو مەردەکەی درێژ یان کوڵ بیەن،
ئینەیچ پۆ کەسوکارو مەردەکەیۆ دیار بیەن،بەتایبەت دلێ ژەنانە، کە جلێ کەوێ و
سیاوێشا پۆشتینی هە تا ماوێ دریژ چل ڕوێ یام دوێ مانگی، چنی ئانەیچ خەنەو وسمە شا نەگرتەن و شایی و زەماونەنە بەشداری نەبینی، گۆرانی واتەی شوورەیی
بیەن، کەسوکار و نزیک و مەردەکەی متاوۆ پەرسەو ماتەم ماڕۆ .
ئێ دەسورە جەفەرهەنگو هەورامانی
ئیسە نەمەنەن، هەڵبەت ئینە میراتێ کۆنا، هەتا ماوەو دەسەلات و سانەکا
هەورامانی سەرە مڕە بیەن، وەلێ گۆرانیی
چەمەریی هەر مەنینی فرەو یادەوریەکا و پەرسە و بۆنە خەمباریەکانە هەنی،یام گۆرانی
واچەکی پەی یاد کەردەیۆو ڕیز گرتەی ئەو کەسە وەشەویسەکاشا یام کەسایەتیەکا
هەورامانی ماچاشا، یانی گۆرانیی چەمەریی جۆرێنێ جە جۆرەکا هونەرو
گۆرانی واتەی، وەلێ کەسی تایبەتو بەتواناش گەرەکا واچۆشا.
دلێ یارسانەکانە وەختو ئەسپەردەکەردەی مەردەی ڕاو ڕەسمو مەردەینە گۆرانی و مۆزیکی چەمەری هەن.
هەرپاسە کۆتەڵ و مەراسمو ئەسپەردەکەردەی ئیساتێ پەی کەسایەتیە سەربازیەکا
یام دەوڵەتمەدارەکا ساز کریۆ ،بە بەشداری تیمو تایبەتو سەربازی کە زوڕنای و تەپڵو
دەهۆڵ مدا وەنە تا دمایی ئامای ئەسپەردەکەردەی،پێسەو جارانی درێژە مەکێشۆ.
د.ناجح گوڵپی 12/5/2017
سەرچەمە: مێژوو هەورامانی..د.محەمەد ئەمین هەورامانی
چن ڤیدۆو دەنگی چەمەری جە ئینتەرنیتۆ
وێنەکە مەراسیمو ئەسپەردەکەردەی
شەڕڤانا جە کۆبانی
