پانۊراما و کیمیاوارانو کوردەسانی
دماو ھورگیسیای جەنگو ئېراق-ئېرانی ساڵەو
"22/9/1980 " کە ھەشت ساڵېش خواینا و ڕۏ 8/8/1988 جەنگ مدرا، بە نونگەو
پەشتگیری فرەو زل ھێزەکا جەھانی جە ئېراقی
دژ و ئېرانی، پەی وەربەس کەردەی شۊڕشی ئیسلامی ئېرانی و نەکیاستەی فکری ئیسلامی
پەی بەری و وەڵاتا تەری ، ھەرپاسە فرەو وەلاتە عەرەبیەکایچ پەشتگیری ئېراقی کەرېنێ
بێجگە ( سوریا ی و لیبیای) کە پەشتگیرو ئېرانی بېنی ، بە نونگەو وەرگە گرتەی وەلات
و ئێرانی دەرقەت نامایش، ویرشا جە بەکار ئاردەی چەکی کۊکوشی کەردۆ، ئاذیچ چەکی کیمیایی
بۍ ، سەربارو ئانەی کە ئبراق یۊ بێ چا سەدو ویس 120 وەڵاتەیە کە واژۆ پەیماننامەو ژنېف ش کەردەن ساڵە و 1925
کەباس جە قەڎەغە کەردەی چەکی کیمیایی کەرۊ، دماو ئانەی ئېراق چەکی کیمیایش دەس
کەوت و چنی مادە خامەکا دروسکەردەیش، ئیتر گڵۊپی سەوزش پەی گیسیانە و بەکارش ئاورد
مەیدانەکا جەنگینە دژو ئېرانی ،تەنانەت سەروازی ئېراقیچ وەرگنێنێ ، وەختەکارێنە بەپاو یاسا نیودەولەتیەکاو یاساکا
جەنگی مەشۊ چەکی کۊکوش بەکار نەیۆ ھیچ جەنگ دوبەرەکیێنە بەینو وەڵاتەکانە پەی
یەکلایی کەردەیۆ جەنگی.
ئېمە ملمې سەرو باسەکەو وېما کە باس جە بەکار
ئاوردەو چەکو کیمیایی کەرۏ دژ و گەل و کوردی جەلاو سەدامیوە، لاو فرەیماوە ئاشکران
ڕژېم و سەدامی شوڤینست و ڕەگەزپەرست بۍ، گەرکش بۍ نەتەوەو کوردی دلۍ عەرەبینە
تاونۊوە و تۊرمش بڕؤ،پەی ئینەی جۆرەھا ڕاو کردەوېش کەردۍ، پێسە:
" فاڕایۆ" کوردەکا جە دەگاو زێڎ و
باوباپیریشانە پەی یاگی تەری ،دوور وستەیۆ، تا بەدڵو وێش دابەش بیەو دانیشتوانی
فاڕۆ.
"بەعەرب کەردەی" یؤ جە سیاسەتەکا تەری
بەعسی بۍ خەڵکی عەرەب جا نشین و ناوچە
کورد نشینەکا کەرۍ .
"بە بەعسی کەردەی" سیاسەتێ تەرو
سەدامی بۍ گەرەکش بۍ گرکەس فکرو بەعسی بلؤنە مەژگش .
ئی سیاسەتو کردەوۍ نەتاواشا کوردی دلېنە بەرا،
دما کردوەش بە کار ئاردەی چەکی کۊکوش بێ ،بە بەھانۍ جەنگ و پاریزنای ئەمن و ئاسایش
و وەڵاتی ھەرکەس نەیار و دوژمنش بێ بە چەکی کیمیایی دېش وەنە تا ژمارێ فرەش چەنە
کۊشۊ، پی جۊرە ڕژێم سەرەتاو ساڵەو 1987 دەسش کەرد بە بؤمبارانی کیمیایی ناوچەو
دەگاکا چېر دەسەلات و پېشمەرگەی دەس نەپاریزنې جەکەسی ، ئینسان،ئاژەڵ ،پەلەوەر
گردش دلېنە بەرد.
بەپاو بەڵگە نامە دەس کەوتەکا ڕژېم جە مانگە و(تشرینی دوەم ) یانزەو ساڵە و1983 چەکی کیمیایش دەس کەوتەن
بەلام نونگەو بەکار ناردەیش نمەزانمۍ، تەنیا یەک جار جە بەرەو جەنگ و حاجی
ھۆمەرانی بەکارش ئاوردەن دژو ئیرانی.
وەڵتەر دەوڵەت و تورکی جە ساڵەو 1937-1938 چەکی کیمیاییش بەکار ئاردەن دژو شۊڕش و
دەرسیمی کوردەکا ، جە ساڵنامە و دەولەت و
عوسمانینە ئامان و باسش کەردەن.
ڕژې م گرد جۊرە چەکۍ کیمیاویش دژو گەلو کوردی
بەکار ئاورد، بە بالەفڕ، بە موشەک، بەتۆپەی دور مەوڎا، سەرنجە دەیمۍ فرەو ھێرشە کاش شەوېنە کەردېنۍ ، تا خەڵک نەوینۆ وفرەتەرین
ژمارە و خەڵکی دلېنە بەرۊ.
مەبەست جە نویستەی ئی بابەتی بە چن شېوازێ (
نامیلکە، برۆشور، ڕۊژمار، فلیکس) پەی ئانەین کە بە پوختی و کوڵی تاوانو
کیمیاوارانی تۊمارو بە دۆکیومێنت کریۊ ، و بەئاسانی گنۊ وەردەس و وانەرەکاش، وگرد
یاگێنە ئیسفادەش چنە بەرا، ھەرکەس بۊ
" بیانیەکۍ یان وەچەی تازە پنە یاوا و کوردی" .
چی پانۊراماو کیمیا وارانو کورڎەسانینە
گەرەکمانە بە پوختی " یاگۍ ،ناوچە، دەگا ،پارېزگا، ژمارەو قوربانیەکا بریندارو شەھید و ڕۊ کیمیاوارەنەکەی تۆمار کەرمېنە.
1.
ڕۊ 15/4/1987 ی پارېزگاو سلېمانی ، دەگاو (
ھەڵەدن،چاڵاوا،کانی توو، سەرگەڵو ، بەرگەڵو، ئاوەژێ،سێڕوان ،نۆڵچکە، چنارنێ، شاخی
گۆجاڕ ) بۊموارانی کیمیایی کریا، چندەھا کەسی مەدنی و پېشمەرگە وەرکەوتۍ و بریندارۍ
بیۍ ، شایان و باس کەردەین ئۍ ھېرشە کیمیاویە سەروەخت و جەنگو پېشمەرگەکاو یەکېتی نیشتمانی بۍ چن ڕژێمو
بەعسی ، جەنگێ سەخت و گەورە بەنامۍ
"داستان و ڕزگاری" جە
مەنتەقەکەنە ( دۆڵ و جافایەتی ) ش ماچا ،
چی جەنگەنە ڕووبەرۍ فراوان ئازاڎ کریا، بەلام بە نونگەو بەکار ئاوردەی چەک و
کیمیاوی ، جەنگەکە بە تەمامی نەیاوا ئامانج و وېش، 30
کەسۍ بە کیمیایی بریندارۍ بیۍ و خەسەخانەو شۊڕشی جە بەرگەڵو جارەسەرشا
کریا، تاومۍ واچمۍ ئینە یەکەم ھێرش و پەلاماری کیمیایی بۍ پەی سەرو ناوچە ئازاڎ
کریاکا پێشمەرگە و شۊڕشی، داستان و ڕزگاری
شەوە و 12 سەرو 13/4/1987 دەسش پنە کەرد و ، ماوەو یەرۍ ھەفتا زیاتەریش
خواینا، چی جەنگەنە زیاتەر جە
(105 ) پېشمەرگا شەھیدۍ بیې ،بەلام
زانیاری نیا ئایا چنڎشا بە چەکی کیمیایی شةھیدێ بیېنۍ ، ئەر سەرنجە دەیمۍ ڕژېم
فرەو بۊموارەنەکیمیایەکەیش دان ئۆ دلۍ دەگاکا ،تا فرەتەر خەڵکی بۍ دیفاع کوشو و
یاگۍ ئیسراحەتو پېشمەرگەکا تېک بڎۊ.
2.
ڕۊ 16/4/1987 ی پارېزگاو ھەولېری دەگاکا ( بالیسان، شېخ وەسانان،کانی بەرد،
زنجیرە شاخی دەرە شیر، زینی بەڵاڵوکاوا، ناوچەی ساوسێوکان ) بۊموارانی کیمیایی
کریا، بە دوانزە باڵەفڕۍ جەنگېۍ،
ناوچەکە ئازاڎ بێ چێرو دەسەلات
وپېشمەگەینە بۍ، ئاوەختی مەڵبەنڎو یەرێ
یەکېتی نیشتمانی چاگە بێ،نزیکو بالیسانی، تائیسا "280" ھام وەڵاتیۍ
شەھیڎۍ بیېنۍ بە نونگەو وەرکەوتەیشا بە
ژاری کیمیایی ، ئەوەڵجار سەرتاوە ژمارەو شەھیڎەکا کەمتەر بۍ ،بەلام بە نونگەو
کاریگەری ژارەکەیۆ ژمارەشا زیاڎش کەرڎ، سەرەمڕە زیاتەرێ بانە، ئیسا
"320" بریندارێ کیمیایی ھەنێ، موچە پەی " 256" بریندارا
بەسیان، و "156" یانۍ پەی کەسوکارو شەھیدەکا کرېێنێ، بریندارەکۍ ئی تاوانیە ڕوەشا ئۆ ھەولېر و شەقڵاوە و رانیە و شارەکا
تەری کەردە، بە نیازو خەسەخانەی و چارەسەری ،بەڵام فرێشا جەلایەن ڕژېمیوە دەس
بەسەرۍ کریێ و زینڎە چاڵېشا کەردۍ ،بەتایبەت ئانۍ کە لوێ ھەولێر، گردشا گرتۍ ، ژەنو پیاشا جیا کەردۆ،
دمای دەیان ڕوا ،ژەنەکێ ئازادۍ کریێ، بەلام بەرکەوت پیێکێ سەربازگەو
"ڕشکین" ی زینڎە چاڵێشا کەردێ بێنی، دماو راپەڕینی تەرم و
"66" کەساشا بەرئاردۆ و دمایی جە بالیسان ئەسپەردە شا کەردۍ.
3.
ڕۊ 17/4/1987 ی پارێزگاو سلېمانی، دەگاکا (
قزلەر ،بیرکێ ، سنگر ،مێوڵاکە ) کیمیا وارانۍ کریێ، چندین کەسێ وەرکەوتۍ ، وەرو ئانەی
بۆموارانەکە سەرو بەندو داستانو ڕزگارینە بێ ،خەڵک دەگاکانە لوابێنە بەرو قوربانی
کەم بێ.
4.
ڕۊ 18/4/1987 ی پارێزگاو سلېمانی ، کەش و
دەگاکا ( قەیوان،کۆرەنگ،خەجەلەرزۆک ،قەواڵ، قوڵەجاخ،چۆخماخ، کۆڵەردێ ) کیمیاوارانۍ
کریێ و "50" ھام وەلاتیێ بریندارۍ بیۍ.
5.
ڕۊ 19/4/1987 ی پارێزگاو سلېمانی ، دەگاکا (
ماوەت،قەیوان، پیرەمەگرون ) کیمیاواران کریێ،و دەیان کەسۍ بریندارۍ بیۍ.
6.
ڕۊ 20/4/1987 ی ،پارێزگاو سلېمانی، دەگاو
ناوچە و کەشو کۊەکا ڕوەکا وەڵتەری بۊموارانی کیمیایی کریێ، و دەیان کەسێ بریندارێ
بیێ.
7.
ڕۊ 21/4/1987 ی،پارێزگاو سلێمانی ،ناحیەو
قەرەڎاخی و دەگاکا دەورو وەریش بۊموارانی
کیمیایی کریا بە باڵەفڕ، بەنونگەو ئانەی کە ڕوێ وەڵتەر 19/4/1987 جەئەنجام و چالاکیێ گۆرەو ھێزو پێشمەرگەی (
ینک،پدک،حشع،حسک ) بە ھامکاری ھێزو
پشتیوانی دەگاکا، کەردشا سەرو ناحیەو قەرەداخی و ئازاڎشا کەرد، ڕژێمیچ پەی
پەردەپۊشو شکستەکەیش چەکی کیمیایش بەکار ئاورد، بەلام بە نونگەو وریایی ھێزو
پېشمەرگەی ،تەنیا چن پېشمەرگێ بە سوکی بریندارۍ بیۍ.
8.
ڕۊ 21/4/1987 ی پارېزگاو ھەولېری ، دۆڵە و
بالیسانی کیمیاواران کریا.
9.
ڕۊ
1/5/1987 ی پارېزگاو دھۊکی ، دەگاو ( زێوە) ی کیمیاوارانە کریا ،چن
پېشمەرگێوە شەھیدۍ بیێ.
10. ڕۊ 22/5/1987 ی پارېزگاو ھەولېری ،دەگاکا ( مەلەکان، گۆڕە شێر، کەندۆک
،بلێ، بردون ) کیمیاوارانۍ کریێ، ژمارەو قوربانیەکا نەزانیان.
11. ڕۊ 22/5/1987 ی پارېزگاو کەرکوکی، دەگاکا ( تۆمار،گورگان، قەمەر )
کیمیاوارانۍ کریێ.
12. ڕۊ 27/5/1987 ی پارېزگاو ھەولېری، دەگاکا ( مەلەکان، بلەی خواروو، بلەی
سەروو، تارینا، کەندۆک ،گۆڕە شێر،نازەنین ،دۆڵی سماقولی ) کیمیاوارانۍ کریێ،
ھەشت(8) شەھیدۍ و 23 کەسې بیێ قوربانی،
بەپاو ھەواڵەکا چی ڕۆنە باڵەفڕەکۍ ( 20) ویس جارێ ھۆر ئېستېنۍ پەی بموارانی.
13. ڕۊ 5/6/1987 ی پارېزگاو دھۊکی ،دەگاکا و قەزوا ئامێدی کیمیا وارنۍ کریێ،
یەک کەس شەھیدو سەڎ کەسێ بریندارۍ بیێ.
14. ڕۊ 27/6/1987 ی پارېزگاو سلېمانی ، دەگاو (زێوێ) بنارو کەش و پیرەمەگرونی
کیمیاوارانە کریا، 35 کەسێ بریندارۍ بیۍ.
15. ڕۊ 28/6/1987 ی وەرکۆت و کورڎەسانی ،شارو سەردەشتی کیمیاواران کریا، ڕژێم
بۊمبەکێش دێ ئۆ قەرباڵختەرین یاگەوشاری،تا فرەتەرین خەڵك کۊشۊ، (130) ھاموەلاتیێ
شەھیدۍ بیێ، زیاتەر جە 8028 کەسێ بریندارۍ بیێ، تائیسەیچ بریتندارەکێ ئی تاوانیە ،
گرفتارېنی بە ھەورگە و ئی کیمیاوارنیۆ.
سەردەشت چا وەختەنە ،پێسەبێ بەرەو دماو
جەنگی ، پەڕ بێ دام و دەزگای سەربازی دەوڵتو ئېرانی.
16. ڕۊ 3/9/1987 ی پارېزگاو سلېمانی ، دەگاکا (بەرگەڵو ،یاخسەمەر) ی
کیمیاوارانۍ کریێ، چوار پێشمەرگۍ شەھیدۍ بیێ، چن کەسی بریندارۍ بیې.
17. ڕۊ 14/9/1987 ی پارېزگاو سلېمانی، ناوچەو
مېرگەپانی کیمیاواران کریا، دەیان کەسۍ وەرکەوتۍ.
18. ڕۊ 25/2/1988 ی پارېزگاو سلېمانی ،دەگاکا (
سەرگەڵو،یاخسەمەر،ھەڵەدن،گویزیلە ) کیمیاوارانۍ کریێ، چنان کەسۍ وەرکەوتۍ.
19. ڕۊ 26/8/1988 ی پارېزگاو سلېمانی ،ھەمان دەگاو ناوچە و ڕۊ وەڵینی کیمیاوارانۍ
کریێ (سەرگەڵو،یاخسەمەر،ھەڵەدن،گوێزیلە) ، 8 ھەشت کەسۍ شەھیدۍ بیێ و 201 کەس
بریندارۍ بیێ.
20. ڕۊ 27/2/1988 ی پارېزگاو سلېمانی، دەگاکا ( تەکیە،بەلەکجاڕ،بەڵخە،گومەتە )
کیمیاوارانۍ کریێ، بە بە غازو خەردەلی، بە شش باڵەفڕۍ بۆمبەکېشا شانێ، زیاتەر جە
(40) پېشمەرگا بریندارۍ بیێ، و (2) چەکدارۍ عەرەبۍ ئەنجومەن و بالاو ئیسلامی ، لەشکرو بەدری شةھیدۍ بیێ ( وېم شایڎ و بۊمواران و
ئاڕۆیەنا،چون پېشمەرگە بېنی چاگە...د.ناجح گوڵپی
)
21. ڕۆ 9/3/1988 ی پارېزگاو سنەی، مەریوان، دەگاو قەلاجۍ کیمیا وارانە کریا،(19
اسفند و ساڵە 1366) زیاتەر جە (30) کەسا بریندارۍ بیێ، و (3) کەسێ شةھیدۍ بیێ (
زرېوار خبر ) .
22. ڕۊ 16/3/1988 ی پارێزگاو ھەڵەبجەی
،دلۍ شارو ھەڵەبجەی و شار و دەگاکا
دەورووەریش کیمیا واران کریا، ( 5000 شەھیدۍ و دەیان ھەزار کەسێ بریندارۍ
بیۍ ) ،ھەزاران خانەوادېچ ئاوارەو وەڵاتو ئېرانی بیۍ، ھەڵەبجە بەنونگەو ھېرشێ وەرفراوانو ھاوبەش و سوپاو
پاسدارا ئېرانی و پېشمەرگەکا کورڎةسانی (
ینک،پدک، بزوتنەوەی ئیسلامی، حسک) چېرو دەسو بەعسینە بەرئاما، پەلاماردای ڕۊ 14/3/1988 ی دەسش پنە کەرد،جە ھەرچوار
تەرفۆ، شانزەو مانگێ ھەڵەبجە گیریا، ڕژێم پەی تۊڵە سانای شکستەکەیچ نەما بۆردومان
و شاری و دەورو وەریش، ئەوەڵجار بە بۆمبی ئاسایی داش ئۆ شاری تاخەڵك بلۊنە چێر
زەمینەکا ، دماتەر جە سەعات 11.35 بموارانی کیمیایی دەسش پەنەکەرد بە باڵەفڕ،
خەلک و دلۍ شاری کە زاناشا کیمیایی شنیان، راو بەریشا گرتەنە وەر، بەلام ڕژێم نەمدرۍ
راو بەرشیەو ھاموەلاتیا بۊمـواران کەرێ، دمانیمەڕۆ ،عەسر،تەنانەت
شەوێچ بەردەوام بۍ، ڕژێمی گۆڕ بەگۆڕ گرد
جۊرە چەکۍ کیمیایش تاقی کەردۆ ھەلەبجەنە (خەردەل،فۆسجین،
سارین، تابون، ڤی ئیکس )،ھەتا ڕوەکا دمایچ بەردەوام بێ ( ڕاو عەنەب و بیاوێڵە،
خەرپانی ،جەرێڵە،عەبابەیلۍ ،شنروێ،سازانە،گولان ،باوە کۆچەک، مەنتەقەو نەورۊڵی،
ھاوار،بیارۍ،ڕاو ئەحمەڎاوای و دەروزەڵمی...ھتد).
23. ڕۆ 17/3/1988 ی پارېزگاو کرماشانی، ھەورامان،دەگا شارو نۆدشەی بۊموارانی
کیمیایی کریا (104) کەسۍ شەھید و زیاتوەر جە (700) کەسا بریندارۍ بیێ، دیسان ڕۊ
24/3/1988 جارێ تەر کیمیاواران کریا، پەی جاری یەرەمی ڕۆ 2/4/1988ی ھەمدیسان
کیمیاواران کریا، لێژنێوە جە نەتەوە یۊگرتەکا سەردانو ئێ شاریشە کەرد و سەلەمناش
کە چەکی کیمیایی خەردەلی دریان ئۆ ئی
شاریە.
24. ڕۊ 17/3/1988 ی و چن ڕوێ دماتەریچ ،پارېزگاو سنەی ،مەریوان، دەگاکا (
دەرەناخۍ، زەکەریا،ڕاو بەینو دزڵی و دەربەند دزڵی و بیەکەڕەی ) کیمیاواران کریا،
ئێگە ڕاو ئاورەکا خەڵك و ھەلەبجەی و خورماڵی بۍ وەختێ پەناشا بەردە ئۆدیم چێرو
بۊموارانی بەردەوامینە، چن کەسێ بریندارۍ بیێ،و کەسێچ لاو دەرەناخۍ شەھید بی بە
نامۍ( زوراب عەزیز گوڵپی).
25. ڕۊ 22/3/1988ی پارێزگاو سلېمانی،ناوچەو قەرەڎاخی ،دەگاو (سێوسێنان ) ی
کیمیاواران کریا، وەختو مەغریبی و نان واردەی وێڕەگای بۍ،گرکەس لوابېوە یانە،
سەعات 6.30 بۍ، بە موشەک و راجیمە ی چل دڼنەی بۊمواران کریا، جە
سەربازگە و کانی سارد و نزیک و دەربەنیخانیوە
تەقنێشا، یەکسەر 68 کەسێ بە ژاری کیمیایی گیانشا بەرشی و شەھیدۍ بیۍ،
جە پیا و ژەنو، زاڕۆلەی،گردو قوربانیەکا مەدەنیۍ
بێنێ تەنیا یەک کەسشا پێشمەرگە بۍ، دماتەر ژمارەو شەھیدەکا یاوا بە 71 کەس
بەھۆکارو برینداری سەختیوە، زیاتەر جە حەفتا کەسا بریندارۍ بیۍ ، (40) چل بریندارۍ
ئی دەگێ بە ھامکاری تیمی پزیشکی خەسەخانەو مەڵبەند و یەک و (ینک) فریا کەوتێمێ و
ئاردێما پەی خەسەخانەی بە تراکتۆر، جە ماوە و 3 ڕوانە گردو بریندارەکاما چارەسەری
سەرەتایی کەردێ و جە مەردەی ڕزگارشا بی، ئیساتێ سیوسێنان بیەن بە ناحیە، مەزارو 68
شەھیدا بەشێوازێ جوان دروسکریان ، (24) دەسۍ یانۍ وەش کریێنۍ پەی کەسوکارو شةھیدا
کیمیاوارانی، ( وێم ئاسەروەختە دکتۆر و پێشمەرگە و خەسەخانەو مەڵبەندی بێنێ و شایەتو
ئا مەرگەساتیە بیەنا ).
26. ڕۊ 23/3/1988 ی پارېزگاو سلېمانی ،ناوچەو قەرەداخی، دەگاکا ( دوکان،دوکەرۆ
ولیان ،جافەران) کیمیاوارانۍ کریێ، ئیجار بۊموارنەکە دماو عیشای بۍ ،ھیچ کەسش نەکوشت،بەلام چندین کەسۍ وەرکەوتۍ،
بە نونگەو ئانەی ڕۊی وەڵین سیوسێنان بۆمواران کریا ،خەڵک دەگاشا جیا ئاستە لوێ پەی
دلێ کەش و کۆ و مەڕەکا،تا وێشا شاراوەو
کیمیاشا وەر نەگنۊ.
27. ھەمان ڕۊ 23/3/1988 ی پارېزگاو سلېمانی ، ناوچەو شارباژېڕی دەگاو (شاناخسۍ)
کیمیاوارانە کریا، زیاتەر جە (22) پېشمەرگا شةھیدۍ بیۍو (720) کەسۍ جە مەدەنی و
پېشمەەرگەی بریندارۍ بیۍ، دەگاو شاناخسۍ چاوەختەنە ئاوەدانەو یاگێ ئەوە
سەیایۊ پێشمەرگەی بۍ،سەرو سنوریوە بۍ
،پۆکەی چن ڕوێ سەرو یۆی بۆموارانە کریا ( ڕۊ 21 ،22 ،23 /3 /1988ی ) سەرەمڕە بە
باڵە فڕ، ( کاروان جیھاز یۊ جە پېشمەرگە بریندارەکا ئی دەگێ بۍ ھەرپاسە شایدو
دادگاو باڵاو تاوانەکا بێ جەبەغدا ، ڕۆ
26/11/2015 بە نونگەو کاریگەری زەخمینی کیمیاوارنی جە خەسەخانەوە
خرۆنگنی /ھۊلەندا گیانش بەرشی).
28. ڕۊ 24/3/1988 ی پارێزگاو سلێمانی ،ناوچەو قەرەداخی،دەگاو( بەلەکجاڕی ،چنی
بارەگاومەڵبەند و یەک و پېشمەرگەی )،سەعات نۊ شةوۍ کیمیاوارانشا کریا،بە چەکی
کیمیایی دەماری و بە موشک و راجیمەی، تەنیا یەک پېشمەرگە شةھید بی بەنامێ (ھۊشیاری
جیھاز) ،چن کەسێ تەر بریندارۍ بیۍ.
29. ڕۊ 3/5/1988 ی پارېزگاو سلېمانی ، دەگاکا ( گۊپتەپە،عەسکەر،چەمی
ڕێزان،شونکە ،ماھیلە، سەدی،چنار ،شێخان ،گڵەشێر ،حاجی ژیرەبەرە،کوچبڵاخ،زرزی،کڵێسە
) کیمیاوارانۍ کریێ، ڕۆی دماین 4/5/1988 ڕژېم ھېرشی زەمینیش دەس پنە کەرد پەی
ناوچەکەی کەپنەش ماچا (قەلا سیوکە ) گردو دەگاکاش تەختو زەمینی کەردۍ، زیاتەر جە
(200) کەسێ مەدەنی شةھیدۍ بیۍ و سەدان کەسۍ تەریچ بریندارۍ بیۍ، تائیسا ژمارەو
شەھیدەکا کە بە نونگەو کاریگەری چەکی کیمیای گیانشا بەرشیەن یاوێنێ (560) شەھیدۍ ،
گۆپتەپە مەزارێ شەھیداش چنەن ڕوفات و (105)کەسان ، سەربارو ئانەی ئی ناوچە
زیاتەر جە(305) ئەنفالکریێشا ھەنۍ.
30. ڕۊ 15/5/1988 ی پاریزگاو ھەولېری ،دەگاکا و (
کاموسەک،سپیندارە،عەلیاوە،بەرەکە،کەوەکیان،حەریر، سماقولی،مەلوک ) کیمیاوارانۍ
کریێ، و سەدان کەسێ وەرکەوتۍ.
31. ڕۊ 15/5/1988 ی دماتەریچ تا 18/5/1988 ی پارېزگاو سلېمانی،رانیە دەگاکا (
گوڵان،وەرێ،بۆتێ ) کیمیاوارنۍ کریێ، یاگۍ باسینە ئۍ دەگێ چێرو دەسەڵات و حکومەتینە
بێنۍ ،پێچەوانە دەگاکا تەری،کەچی ھەر کیمیایش دێ وەنە، خەڵکو ئی دەگایا نەیاراشا
بریندارەکاشا بەرا پەی شاری ،چون وەڵتەر ھەر بریندارێ کیمیایی کە لوان خەسەخانەکا
ڕژێمی،دلېنە شیەن، وەرو ئانەی بریندارەکێ ڕوەشا نیا خەسەخانەو مەڵبەندو یەرۍ (ینک)
ی جە دەگاو خەتۍ، 35 بریندارۍ یاوێ خەسەخانە،گرد خاسێ بیێ،تەنیا یەک پیرەژەن گیانش
بەرشی کەھنۍ دەگاو وەرێ بېنۍ، دماتەر 36
کەسیشا شةھیدۍ بیۍ ، بەلام دەگاو گولانی و بۆتێ بارەگاو پېشمەرگەکاو کۆمەڵە زەحمەتکېشانیش
چنە بۍ ،کیمیایش دێ وەنە، دەگاو بۊتۍ 23 پێشمەرگۍ کۆمەڵەی گیانشا بەختە کەرد، و
زیاتە جە 60 پېشمەرگا بریندارێ بیۍ.
32. ڕۊ 20/7/1988 ی پارەېزگاو ھەولېری دەگاکا ( سماقولی،سەروچاوە،گەناو،
شارستێنە،خەتێ ،دەراش،بالیسان، نازەنین ، گەرەوان ) کیمیا وارنۍ کریێ، (7) شەھیدۍ
و چڼدان کەسۍ بریندارۍ بیۍ ،ئی ھېرشە وەختو سەرەتاو قۆناخ و ئەنفالی (پەنج وشش،و
حەوت ی بۍ) وەلتەر خەڵک ئاگاداربیەبۍ و دەگاکۍ چۆڵۍ کرێبێنۍ ،پۆکەی کوشتاری مەدەنی
کەم بۍ،.
33. ڕۊ 22/7/1988 ی پارېزگاو کرماشانی،ناوچەو داڵاھۊی، دەگاو( زەردە)ی کیمیا وارانە
کریا،و زیاتەر جە (300) کەسۍ شةھیدۍ و ھەزار کەسۍ بریندارۍ بیۍ، ئا وەختە خەڵکو
دەگێ 1700 کەسۍ بېنۍ، تا ئیسەیچ کاریگەری چەکی کیمیایی سەرو خەڵکو دەگێوە مەنەن،چندین
حالەتی نەوەشی شېرپەنجەی پێڎا بیەن.
34. ڕۊ 31/7/1988 ی پارېزگاو ھەولېری دەگاکا ( سماقولی،بالیسان،ھیران،گەرەوان)
کیمیا وارانۍ کریێ، (7) کەسۍ شەھیدۍ و چن کەسێ بریندارۍ بیۍ.
35. ڕۊ 2/8/1988 ی پارېزگاو ھەولېری دەگاکا
(ئاری،سێڕو،زەڕوا،ھەدن،کەکلە،خێرزوکا، خەروان ،بلۍ) کیمیاوارانۍ کریۍ، (6)
پېشمەرگۍ شەھیدۍ و (117) کەسۍ بریندارۍ بیۍ، ھەڵبەت ئی بۊموارانە ڕوەکا وەڵتەری و
دماتەری بەردەوام بیەن، بە نونگەو ھێرشو
ڕژېمی پەی ناوچەو خواکورکی.
36. ڕۊ 24/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،کەش و( گارە ی و دەگاو زێوەشکانی )
کیمیاوارانۍ کریێ، (10) پېشمەرگۍ شەھیدۍ بیۍ.
37. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی (دەسپنەکەردەی قۊناخ و ئەنفال و ھەشتی
"دمایی" ) کیماواران دەسش پنە کەرد سەرو ناوچەو ئامېدی، بەرواری
باڵای و دەگاکا ( وەرمیلی،باپیری،گەرگوە ،
ھیسی،ئێکمالا،ئاسھی، بازێ، میسکا،توشمبیک ، مێرگا چیا،کانی بەلاۋ ،برجینی،تویکا )
،(5) کەسۍ شةھید و (75) برتیندرۍ بیۍ، ھەر چی ڕۊنە چندان ھېرشۍ کیمیایی کریان سەرو
ناوچەکا تەری جەکوردەسانەنە.
38. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی، ئامېدی و سەرو گارەی ،دەگاکا(ئیکمالا،کیری،بەلیتا،باوەکا،بەرکڤری،گرکا،کۆڤلیک،ڕدێنیا،سارکی،زیوکا،شێرانە،بلێجانی،بالێ)
کیمیا وارانۍ کریێ، ( 2) شەھیدۍ و (40) بریندارۍ کەوتۍ، ھەر چی ڕۊنە (46) دەگێ
قەزاو ئامېدی تەخت و زەمینی کریێ.
39. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،ئامېدی ،ناوچەو بەرواری وارینی دەگاکا (
سپیندای ، سواری ) کیمیاوارانۍ کریێ.
40. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی .ئامێدی دەگاکا ( کنیا ، باسکا ، ئاڤۆکێ، بیمانش )
کیمیاوارانۍ کریێ و چنداڼ کەسۍ وەرکەوتۍ.
41. ڕۆ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،ئاکرۍ، دەگاکا (
پریسە، چەمگیرا، چەمچالی، چەمشرتی ،چەم ڕەبەتکی،میرۆکی،بلمباس ) کیمیاوارانۍ کریێ،
چندەھا کەسۍ بریندارۍ بیۍ.
42. ڕۆ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،زاخۊ دەگاکا (
تویکا ،بلیجان،زڕھەوا) کیمیاوارانۍ کریێ، (14) شەھیدۍ و (15) بریندارۍ بیۍ.
43. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی دەگاکا (بریجینی ،دەرگەلا شیخا،زیناڤا، دبانکێ)
کیمیاوارانۍ کریۍ، و چن کەسێ بریندارۍ بیۍ.
44. ڕۊ 25/8/1988ی پارېزگاو ھەولېری ناوچەو (
بەڕۊژ،بارزان،مزوری بالا ) کیمیاوانۍ کریێ، ژمارەو قوربانیەکا نەزانیان.
45. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو ھەولېری،شەقڵاوە،
(ھیران و نازەنین) کیمیاوارانۍ کرێێ،بەڵام نادیارا قربانی چن بیەن، چونکە ناوچەکە
چۆڵ بیەنو دمایی ئامای قۆناخ و ئەنفال و چواری بۍ.
46. ڕۊ 25/8/1988 ی پارېزگاو ھەولېری ،ڕةواندوز،
دگاکا ( خەتێ ،وەرتێ ) کیمیاوارانۍ کریێ،قوربانیەکێ دیارۍ نیەنۍ، دمایی قۆناخ
وئەنفالو چواری بۍ.
47. ڕۊ 26/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،ئامیدی، دەگاکا
(سەری ئامێدی، سپێر،سینیا،نێروە،خەرەگول، کوجزرکا،خراپ، زێوە، بەرچی، کانی ،دیری،
دەرگەنی،سیری سکێری،سەرکەلی، فیرستەک ،چیاڕەشک ) کیمیاورانۍ کریۍ، ژمارەو
قوربانیەکا نەزانیان.
48. ڕۊ 27/8/1988 ی پارېزگاو ھەولېری، ناوچەو ( زێی
ڕۆشین) کیمیاواران کریان، چندەھا شەھیدوبریندرۍ بیۍ.
49. ڕۊ 28/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی، ناوچەو نێرەوە و
ڕێکانی ،دەگاکا ( شیڤی،ھیتوت،کانیا پینک ،باشی، سەرنی، گارە، گەرو،باوانکێ،زێوە،گەلی
کوتکێ ) کیمیاوارانۍ کریێ، ژمارو قوربانیەکا نەزانیان.
50. ڕۊ 29/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی ،ناوچەو بەرواری
باڵای دەگاکا ( بازێ و گەلی بازێ) کیمیاوارانۍ کریێ، بەپاو ڕایاونە حزبیەکا
ئاسەردەمی (2980 ) کەسۍ شەھید و ھەزران بریندارۍ بینێ، بەلام ئی ژمارە ھەڵای پەشت
رس نەبیەنۊ،ڕەنگا ئەنفالۍ کریێبا.
51. ڕۊ 29/8/1988 ی پارېزگاو دھۊکی دەگاو (دبانکێ) کیمیاوارانە کریا، ھەزار(1000)
شەھیدو سەدان بریندارېش بېنۍ.
سەروەختو ئەنفالینە ڕژێم گردو
دەگاکا ناوچەو بادینانیش کیمیاوارانۍ کەردېنۍ، بەڵام نەتاوانما نامێ گردو دەگا
بارمۍ ، بەپاو بەڵگەنامەکا سوپاو ڕژێمی کە دماو وڕای ڕژېم و بەعسی دەس کەوتېنۍ، زیاتەر جە (160000) سەدو شەس ھەزار کەسۍ جە سنور پڕێنوە و
ئاوارەو وەلاتو تورکیای بیېنۍ ، و (664 ) دەگێ تەختو زەمینی کریێ و وێرانۍ بیۍ،
ھەرپاسە زیاد جە ( 1700 ) کەسا بۍ سەروشۊن
ئەنفال کریێنۍ.
سەرچەمە:
1. گۆڤارو پېشەنگ ی ژمارە (16
ساڵەو 1989 )ی،،بناغەو پەیلوای ھەرمانەکێم چێگۆ ورگرتە.
2. کتێب و( لەتوێشوی پزیشکێکی
پێشمەرگەوە ) د.فایق گوڵپی
3. پەلیانەو (زرېوار خبر، کوردپا
)
4. کۆمەڵە وتارێ و نوسیتەی پەی
یادەگا جەلایەن حکومەتی دەربارەو ئەنفالی ، جەئینترنېتۊ.
5. پانۊراماو تاوانەکا سەدامی
(عەدالەت عمر )
6. شاھدەکا دادگاوا تاوانەکا
بەغدای ،دۆزیەوە ئەنفالی (تەھا سڵیمان )
7. پەلیانەو مەڵبەندو ڕیکوزیاو
پېشمەرگەی ( لەڕۆژێکی وەک ئەمڕۆدا)
8. چن زانیاریێوە لاو (ڕێکار
مزوری، پۆڵا حەمەد)
9. ویرەوەریەکا وێم
پێشمەرگە بېنۍ .
07501115808
