round
worms in fish (nematodes ) کرمە
و ماساوێ: کرمی ماسی
ڕەنگە تائیسا هیچ کەس چی
وەلاتو ئێمەنە نەژنەویەبۆما کە ماساوی
کرمی شا بۆ،بەلام هەنەشا،چی ڕوانە برادەرێم ماساویش سانێبێنێ دوێ کرمی باریکێش دلێ ڕێخۆڵەیشەنە دێبێنێ وەختو
پاک کەردەینە،تا دلێ دەمیش ئامێبێ،،ڕەنگەشا قاوەیی و مەیلەو سورەبێ،هەڵبەت گرد گیانەوەرێنە کرمی هەنە بەتایبەت کە ماساویچ
گیان لەبەرا،بەلام وەختو پاک کەردەینە کەڕیخۆڵە فرە دریۆ کەس دیقەتش نەدان،وە
ئەگەر گۆشتەکە خاس گریۆ و برێژیۆ هیچ مەتەرسیشا پەی تەندروستی ئینسانی نیا
باسو کرمەو ماساوێ کەرمێ (کرمەی لولەیی) ماسوایچ پێسە گرد وئاژەڵەکا کرمیش هەنێ ، ئی
کرمێ بازیشا دلێ یەک خانەخوێنە ژیوا بازێ
تەرشا چن خانەخوێوە فارا،پەی نمونەی سورو
گەرای ئیان دلێ ئاژەلێنەو سوڕو متبونیش ملۆ یاگێ تەر دماتر دلێ لاشەو ئاژەڵێ تەری
،تا سورو گردو ژیانیش کامڵ بۆ،چێگەنە باسو کرمێ کەرمێ کە دلێ ڕێڵەخۆی و گۆشتو
ماسواێنە بەتایبەت گۆشتو لەمێ وینمێش،
پەنەش ماجا cod worm یانی کرمێ تایبەتەنە بە ماسوەو کۆد ی،،هەرپاسە چن جۆری تەر ماساوینە هەنە. ئی کرمێ
تا 4 سم دڕیژەنە،ڕەنگەش چەرمێ کرێمیە یان قاوەییە ی تاریکە، Phocanema decipiens نامێ زانستیەو کرمەکێ
هەرپاسە جۆرێ تەر کرمە هەنەەکە
گولانەتەرەنە 2 سم درێژەنەو بێ ڕەنگەنە،یەرقەکەش دلێ ڕێخٶلەیۆ تاوۆ بلۆ پەی دلێ
گۆشتی، نامیش'herring
worm بەلام نامە زانستیەکیش Anisakis simplex،تواناسا هەن کە گۆشت سما،پێشە سما،
چنی کرمی یاوا دلێ ماساوا؟
ژیوای ئی کرما فرە
ئاڵۆزا،،ئەسلەنە جە گیانەوەرە دەریایەکاوە مەیا پەی ماساوا پیسە ..سەگڵاوی،دۆلفینی،،وەختی
کرمەکێ دلێ ڕێڵەخۆ دۆلفینی یان سەگڵاوی گەرا (هێلە)کەرا دلێ ئاوە دەریای داماتەر
گەراکە تروکیۆ بۆ بەیەرقە،،ئینجا یەرقەکە ملۆ دلێ خانەخوێوە تاکو درێژە بەژیانی ش
بدۆ و گەشەکەرۆ.پێسە ڕۆبیانێ گولانێ یان شەیتانەکڵێ تایبەتی کە ئینا بنەو ئاوێنە
ژیوۆ،،وەختیە کارێ ماساوی گێڵۆ شۆنەو واردەیرە،،ئی ڕۆبیانە گولانە و شەتناکلە کە
جەلاو ماساوەکاوە وریۆ ،،ئیتر یەرقەکە ملۆ دلێ لەمەو ماساوەکێ و دماتەر بۆ بەکرمەو
ماسوێ..سورو ژیان وکرمەکێ کامڵ بۆ وەختێ کە ماسوەکێ جەلایەن و دۆلفینێوە یان
سەگڵاویوە وریۆ،
ئایا کرمە
لولەیەکا پەی ئینسانی خەتەرێنێ؟
وەختێ کە گۆشتو ماساوێ خاس
نەبرێژیۆ یان بەکاڵی وەریش و ئالوەدە بۆ
بە یەرەقە یان گەر او ئی کرما ،ئینسان توش بۆ .سالە 1980 یەک حالەت تۆمار کریان
جەبەریتانیا ،وەرئانەی بە سادەیی منیاش سەرپەی واردەی.. larva یەرەقەو ئی کرمێ بە
گرینای یان گەرم کەردەی پەی سەرو پلەوگەرمی 60 پلەی سەدی ماوەو یەک دەیەقەی دلێنەمشۆ،،یان گۆشتێ کە
3سم ئەستور بۆ پەی ماوەو دە دەیەقا و سەرو
60 پلەیۆ گرد کرمێ کوشۆ دلێ گۆشتەکەیەنە،،هەلبەت بە پلەی گەرمی سەردیچ ئی یەرقەو کرمێ دلێنە مشۆ یانیە بەستەی پەی
چێرو _20 پەی ماوەو 60 کاتژمێرا کوشۆش.
یەرەقو
کرمەو anisakis فرە
وەرگەو مەکاوێ گێرۆ ، %21 مەکاوە پەی ماوەو 10 ڕوا ئیجا گەرکە دلێنە
مشۆ،،هەرپاسە ترش و مەک کەردەی ماساوێ وەختو واردەی گەراو کرمەکێ مەکوشۆ،،وەرو
ئانەی ماساوی بەسۆش خاستەرا پەی
واردەی،،هەڵبەت ترسناکی جۆرەکەی تەری phocanema کەمتەر نیا
ئایا متاومێ توش بیەی ماساوی کەم کەرمێ:
بیەی هەردوی کرمەکا بەپاو ناوچەی جیاوازا،کرمە فۆکانیمای
phocanema،فرەتەر ئینا دلێ ئاماساوانە
کە قەراخو ئاوەکانە ژیوا،بەلام کرمەو ئەنی ساکیسی
anisakis ،،ئینا دلێ ئاماساوانە کە نمەیا کەنارو
ئاوێ،،یانی ئینێ قولایینە
یانی تەماشە کەردەی و فەحس کەەردەی گۆشتەکەی تەنیا ران
پەی کەم کەردەیۆ توش بیە ئینسانی پی کرمێ و هەرپاسە پەی دلێنە بەردەی کرمەکا،
یارمەتی دەرا پەی کەمتەر توش بیەی ماسساوا
وەختێ کە ماساوای پاکە کریۆ بەچەم تەماشەش کەری و فەحسش
کەرمێ ،یەکەم جار ڕێخۆلەو گەدەش بەرمارمێ و فڕيش مدەیمێ ،،مشۆ زانستی مامەلەش چنی
کریۆ تاکو ئەگەر هەرکرمێ دلێشەنە بۆ نازمێ ئیناسن بوەرۆش،بەلام کێشەو گەراو دلێ
گۆشتی هەن کەفرەتەر ئینا چێرو پولەکا و گۆشت لەمێنە . بازێوەشا چنی پولەکە ماڵایرە لامشا.وەختێ گوشت ماساو توا کەری تەنک
بۆوە،،ئەگەر هێڵەو کرمەکێ بۆ،متاوی وێنیشو بە کاردی لاش بەری،یان دەیش وەرو ڕۆشنای
ئیتر بەرگنۆ، پەی کردارو ڕۆشنای دەزگێوە سادە وەش کریان کە بەکار مەیۆ پەی ئی
مەبەستی
تائیسا بەەرکەوتەن کە دلێ .2 3 کیلوا ماساوێ 3 کرمی هەنێ،،جە بەریتانیا،،هەرپاسە وەلات و یاگێ فەرق کەرۆ پەی ئی ڕیژەیە
ئا: دکتۆر ناجح
گوڵپی 14/1/2013
