وەنتەی بەهەورامی خەریکەن هەنگامە مەنیوٙن

وەنتەی بەهەورامی خەریکەن هەنگامە مەنیوٙن

چی ماوەنە ویناو چنڎە هەوڵێ بیەیمیٛ پەی وانای زوانو هەورامی جە هەورامانەنە، هەرچنڎە جە سنعەو حکومەتو هەریٛمینە چنڎە جاریٛ ئی تەقەزا ئەو حکومەتی کریێنە بە گردو لایەنە پەیوەسەکانشەوە، کە پەیوازەن هەورامان بەزوانو ویٛش بوانوٙن. کوٙنتەرینشان داواو جەمێ جە هەورامیەکانو ئەوروپای بیەن ساڵەو 2006، دماتەریچ چندە هەوڵێ جەلاو ڕیٛکوزیا هەورامیەکانوە جە هەریٛمو کوردەسانینە چەنی کەسایەتیە هەورامیەکان سەرەمڕە دواشان کەردەن، تەنیا جە ماوەو سەرهوٙردای نەوەشی کروٙناینە داواکەردەی هەورامیەکان کەمێ خاموٙش بی، ئینڎا باوڕ نمەکەرو ساڵە نەبییٛبوٙ کە داوامان نەکەردیٛ بوٙ، وەلێم بیٛ ئەنجام مەنیٛنیٛوە. من چیٛگەنە نامیٛ ئا کەس و لایەن و ڕیٛکوزیایان نمارو وەلێم دەسەوەشانەشان وەنە مەکەرو کە بەئەرکو خزمەتکارو زوانەکەیشان هوٙرستیٛنیٛ.

هەم ئیساڵ پەی جارێ تەری، کاتێ دەنگو هەمسانکەردەی دەسورو هەریٛمو کوردەسانی ئامانە دلیٛ یاونەرەکان، هەمدیسان، واوەی جەمو هەورامیەکان نەمێ تازەکەردەی داواکەو 2006 کە گەرەکشانەن ئاراستەو پەرلەمانیش بکەران هەتا دەستورنە نامیٛ زوان و فەرهەنگو هەورامانی بچەسپیوٙنە، بە دەسور مافە فەرهەنگیەکیٛش بسەلەمیان، وەلێم جارێ ئی داواکاریە نەکیانیان هەڵای ئینا کارەنە و هەرمانەش سەر مەکریوٙن و وچانەو پەرلەمانی هەنە تا یەریٛ مانگیٛ تەر.

چی بەرەگانە ئیٛژا وەزیرو ڕوشنویری(محمەد حمەسەعید) جە پەیتواچ و نامیٛ وەزارەتو پەروەردەینە کە داواو پەیلوایو گردو وەزارەتەکانشان کەردەبیٛ سەرو هەمسانکەردەی سیستەمو پەروەردەی، جەنابو وەزیریچ بەنامیٛ فەرمیە دواو وەنایش کەردیٛبیٛ ئەو وەزارەتو پەروەردەی. ئیسە وەزارەتو پەروەردەی بە نویٛنەرایەتی ڕاوەبەرانو گردینی پەروەردەکانو پاریٛزگاکانو هەریٛمی چەنی وەزیرو ڕوٙشنویری ئەرەنیشتەیشان کەردەن، دیارەن بوٙنەوە وەنای بەهەورامین جە هەورامان، یانی هەنگامیٛ مەنریان پەی ئی دواکاریە ڕەوایە.

شوٙنیەرە ئەنجومەنو پاریزگاو سلیٛمانی سەرەتاو مانگەو هەشتیوە بە نامێ فەرمیە دواشان ئەو وەزارەتو پەروەردەی کەردەن کە پەیوازەن جە هەورامان و هەڵەبجەنە وانەی هەورامی بوانیوٙ، ئەنجومەنو سلیٛمانی ئاماژەش کەردەن بە ئەشناسنای هەورامانی جە لاو یونسکۆیەو پیٛسەو یاگیٛ فەرهەنگیەی جەهانییٛ. ئینە وەختەکارێنە وەلیٛ نەوەشی کروٙنای هەورامیەکیٛ لوێ لاو ئەنجومەنو سلێمانی ویٛشا پڕناوە چی مەسەلیٛ، واتشان هەورامان سەرو هەڵەبجەین مەشوٙ ئەنجومەنو پاریزگاو هەڵەبجەی ئا بڕیارەیە بەر بکەروٙن(هەڵەبجە هەڵای ئەنجومەنو پاریزگایش نیەن، خوڎا مزانوٙ کەی پەیش پەیڎا مەبوٙنە). وەلێم ئانا ئیٛساڵ بەغیٛڵیشان وەنە ئامان ویٛشا نەوازان گەلو یونسکۆی، ناستشا بوٙ بە نسیبو ئەنجومەنو هەڵەبجەی، بەهەرحاڵ، من، ئیٛمە یانە ئاوایشان وەنە مەکەرمیٛ وەریٛسە جە تاڵانی بگیٛڵوٙوە هەر خاسەن.

جەگردی گرنگتەر ئەشناسنای هەورامانی بیٛ جەلاو یونسکۆیەوە پیٛسەو یاگێوە فەرەهنگی جەهانی، یانی هەورامان و پاریزنای هەورامانی بیەن بە ئەرکێ جەهانی یونسکۆی و دەولەتانو دنیای، ئینە ئیتر شورەین چو دورۆ خەلکی لایڎە مەیوٙ هەورامانی مەپاریزنوٙ، چیٛگە ویٛما، براکیٛما بوزمیٛش پەشتەو کەنوٙڵان.

بەهرحاڵ من فرە گەش وینەنان ئەپی هەنگاما، هەرچندە سەرو ئاستو هەریٛمی بە زار نامیٛش ماروٙ وەلێم جە ئەسڵەنە زار پەنەش نمەوانیوٙ، زوانەن پەنەش ونیوٙ، چون جارێ نەزانی و ڕەگەزپەرستی هەڵای وەرنەڎێنیٛ. جا ئێمەی هەورامی مەشوٙ مەسەلیٛ وەنتەی بە زوانو هەورامی ئەگەر یەک دەرسیچ ببوٙنە هەر بەخاسش بزانمیٛ، چون ماف نمەدریوٙنە مەشوٙ بستانینەش، ئێمە بە هەوڵو تەقەلاو ویٛما جارێ ئینەما ئەستانان، مەشوٙ نەمدرمیٛ و تەقەلای زیاتەرە بدەیمیٛ جە دماڕوٙنە زیاتەرش بکەرمیٛ(ڕاو قچام بکەرۆ تا ویٛم ڕاو سەریم بکەروە)، یانی ئیٛمەی هەورامی ئەرکێ فرە قورسمان کەوتەن سەر پەی یاونای مەنزڵەو ئی وەنایە، مەشوٙ بزانمیٛ چەنی مامەڵەش بکەرمیٛن، ئەرکو ڕوٙشنویران و قەڵەم بەدەسان و ماموٙسایانو هەورامانی، هەرپاسە ڕیٛکوزیا فەرهەنگیە هەورامیەکیٛ، فرەتەر قورس بیەن، مەشوٙ شانەش بڎەیمنەوەر ئی لوٙسە قورسیٛ بە جوانی بیاونمیٛ مەنزڵە، چون ئینە یوم ئەزمونەن وریایی ئاگایی فرەش گەرەکەن، بنەڕەتی هیقمشیٛ گەرەکەن.

دما قسیٛم ئانیٛنە ئاخرەکەش ئەنجومەنو پاریزگاو سلێمانیچ دڎانش نیان  پۆرە کە زوانو(گوران-هەورامی) سەردەمانێ زوانو ئی وەڵاتیە بیەن  ئەدەبیاتش پەنە نویسیان، مەشوٙ بپاریٛزیوٙنە. منیچ چندەها جارێ واتەنم زوانو ئێمەی هەورامی سەربە زوانو گورانی بیەن، زوانو گورانی زوانێ وەروەلاو بیەن، وەڵیٛ ئامای ئیسلامینە چی وەڵاتنە زوانو ئەدەبیات و دادگاو ڕاوەبەردەی بیەن، هنو گردیما بیەن، ئیسە تاوانەن بوزیش پەشتەو گوٙشان و بسپاریش بە فوٙتنای.

کریٛڵ واتیٛ: key words ، وەنتەی: وەندەی، وەنای، وانای، وانیای

 د. ناجح گوڵپی 4/8/2021