گەشت و گیٛڵ
بنەڕەتو واتیٛ
گەشتی جە چەمەوە(گشتن) فارسیوە ئاومان، (گشتن: "ن" مەسدەریش پۆ لابەری
مەنوٙوە گشت(مصدر مرخم)، گشتن سەرو قەدو
چەمەی وەشکریان. ئەگەر سەرنجە بدەیمیٛ کاتیٛو مفاڕیوٙنە پەی ئیسەی مەبوٙنە بە(گرد)
میگردم. ئی چەمە زواونو هەورامینە هام تەشکو(گرد- گیٛڵ) ما هەن، هەکە (گیٛڵای)ن
گیٛڵای گیٛڵو، مەگیٛڵای مەگیٛڵو. یانی چەمەی سەرەمڕەن پەی ئیسەی، شوٙنیەرە زوانو
کوردیچنە(گەڕ- گەڕان) هەن. هەریەرینە (گیٛڵنای، گرداندن، گەڕاندن) هەن، کە چەمەی
ویەرەن(متعدی).
یانی زوانو
هەورامینە بنەرتوچەمەکەیمان بە شیٛوە ئیسەی هەن، چەنی چەمەی ویەری(متعدی) هەر پاسە
تەشکیٛوی تەرما هەن هەکە(گیٛڵیای)ن بیەن بە چەمی نادیار، ئی تەشکە زوانو فارسی و
کوردینە نیەن.
سەرنجە
مڎەیمیٛ کە واتیٛ گەشتی بیێنە واتیٛوە ویٛمانیٛ فرەو زوانە ئاریەکانە یاگیٛش
گیٛرتێنە، وەلێم سەرچەمەو واتەکیٛ هەڵای
ئینا دلیٛ زوانو فارسینە، تەشکیٛ تەریش هەنیٛ دلیٛ کوردی و هەورامینە. گەشت و
گیٛڵ، گیٛڵا ویاری(گیٛڵای و ویارای) واتیٛوە هەورامیەنە جیاتی گەشتی. گەشتیار:
گیٛڵیار.
واتیٛ گیٛڵای هەم ماناو گەشتی مبەخشوٙنە، ئانە چکوٙبیەنی؟ لونا گیٛڵای. کاک سوبحان لوان گیٛڵای. یانی لوان گەشت. یام مەواچی با بلمیٛ کوچێو بگیٛڵمیٛ، یانی کوچێ بەوەشی گوزەرنمیٛ.
واتیٛ گیٛڵای هەم ماناو گەشتی مبەخشوٙنە، ئانە چکوٙبیەنی؟ لونا گیٛڵای. کاک سوبحان لوان گیٛڵای. یانی لوان گەشت. یام مەواچی با بلمیٛ کوچێو بگیٛڵمیٛ، یانی کوچێ بەوەشی گوزەرنمیٛ.
سەرنجیٛوی
تەریچ ئانەن کە(ر) زوانو فارسی و کوردینە، فاڕیێنە پەی(ڵ) زوانو هەورامی، ئینە
گەشەی تاڕیٛخەیی و زوانو هەورامین بڕێ جاریٛ(ر) و(ل) یاگیٛ یوترینی مفاران. زوانو
ئەویستای و فارسی کوٙنەینە دەنگ(نویسە) و "ل" نەبیەن، چی دمایەو پەیدا
بیەن.
من مەواچونە
چەمە زوانو هەورامینە چور تەشکیٛش بیەن، چون بڕێ چەمیٛما هەنیٛ، پەڕیٛنیٛ یانی
چوارلەقانیٛنیٛ، چوار بیچمیٛشا هەنیٛ، بیچمیٛ سەرو قەدوچەمەی(مصدر مرخم) کە مەبوٙنە
بە کەردەی ویەردە،
مەردروسیانیٛ، بیچمیٛ تەر سەرو ڕیٛخەو چەمەی و ئیسەی مەردروسیانیٛ و نامیٛشا
مەنیەمیٛ چەمەی سەرەمڕە، بیچمیٛوەی بە تەشکو ویەری(متعدی) بە
"نای" دمایشان مەیوٙ، بیچمەکەی تەر چەمەی نادیار کە بە"یای"
دمایشان مەیوٙ. وەلێم بە ویەرای زەمانەی بڕێ ئەچی بیچمان و تەشکان، گمیٛ بینیٛ،
یاگیٛو پەی یاگیٛوی تەری یوٙیشان مەدرکنان و ئەوی تەری نمەدرکنان. جا جوٙیاکاری
هەورامی زوان سەرشەن ئی گردەیە باروٙوە بوزوٙشان یاگیٛ ویٛشان. پەی
نمونەی(نویسنای) هەورامانەنە نیەن، وەلێم دلیٛو یارسانی و زەنگنەی و شەبەکی
باجەلانینە فرە ئاسایین. یام(تلای) لاو ئیمە نەمەنەن، وەلێم ئەوسا دلیٛو
تیکستەکانو گورانینە هەن، ئیمە (تلنای- تلیای) مان هەن.
نمونە سەرو
چەمەی چوارلەقانی"پەڕ": وتەی، وسای، وسنای، وسیای. کوشتەی، کوشای،
کوٙشنای، کوشیای.
نویسار: د.
ناجح گوڵپی 5/5/20
