ساز، سازە، سازنای،
سازیای
چەمەو سازنای
و سازیای کە دویٛ چەمیٛنیٛ زوانو هەورامینە هەنیٛ، هەرپاسە زوانو کوردیچنە بە
شیٛوەو(سازان)ی هەن، وەلێم زوانو فارسینە بە تەشکو(ساختن)ی هەن، ڕیشەو چەمەکەیش
هەمدیس(ساز)ەن، یانی واتیٛ سازنای، سازان، ساز، هەریەرە زوانەکەنە هەنیٛ،
هامبەشیٛنیٛ، گردشان متاوان بەکارش باوەران. ئەگەر سەرنجە بدەیمیٛ ساختن، ساخت
تەشکو ویەردەین، وەلێم ساز ڕیٛخەو واتەکیٛن، بنەڕەتو واتەکیٛن، تەشکو ئیسەتیٛن، کە
هەریەرە برا زوانەکیٛ هامبەشیٛنیٛ چەنەش، ڕەنگا جە ویەردەی دوورەنە ئیمەیچ
چەمەو(ساختەی) مان بەکار ئاوردەبوٙ، وەلێم جە ویەرو زەمانەینە سویان و بەکار
ئاوردەیش نەمەنەن، پەی ڕاسی و دروسی ئینەیچ کەواتمان، فرێوە واتیٛمان هەنیٛ
(ساخت)شان چەنەن، پیٛسەو: ساختەچی، سەروساختم نیا چەنیش، هەرمانەکیٛت ساختەش ئاما،
شوٙنیەرە ساخت، مورفیمو "ت" سویان و تەنیا(ساخ) مەنەنوە، ساخ و
سڵامەتنی،ناساخەن، ساخ بوٙنەو ئاسان
واتەیوە بیەن بە ساق، چوٙن هەردوی دەنگیٛ(خ، ق) سازگەو سازنای(دروسنای) شان نزیکەن
هەکە مڵاشی نەرمەن، وەرو دماو مڵاشی نەرمین.
ساختەی: ساخت:
ساخ
سازنای:
سازیای: ساز(بەلابەردەی"نای" نیشانیٛ چەمەی ویەری و"یای"
نیشانیٛ چەمەی نادیاری، ڕیٛخەو چەمەی، کەردەی نەویەردەمان دەس مەگنوٙ).
ساخت: قەدو
چەمەین: کەردەی ویەردەن: هەمیشە بەتەشکو ویەردەی بەکار ئاومان، ئیٛمە متاومیٛ
چیٛولای واتیٛ ساختاری بەکار باوەرمیٛ ساخت+ار=ساختار، چنڎە واتیٛ چیمنیٛمان هەنیٛ
کە قەدو چەمەی چەنی دماگیرو(ار) دروسکریانیٛ، پیٛسەو( وات+ار=واتار).
ساز: ڕیٛخەو
چەمەین: کەردەی نەویەردەن، یانی ئینا حاڵو وەشکەردەینە، سازکەردەینە، هەمیشە
ڕیٛخەو چەمەی کە بنەڕەتو واتەکیٛن فرەتەرین واتیٛش چەنە وەشیٛ مەکریانیٛ، پیٛسەو: ساز+ە=
سازە کە نامیٛ چەمەینە(اسم مصدر)، کریوٙ جیاتی موٙرفیمی بەکارش باوەرمیٛ. هەمیشە
سازەنی، ساز و ئامادە، یانی ئامادەن ئینا سەروپایوە، خاست سازنان، سازگار،
سازکەردەی، ساز و ئاواز، ساز: دەسینەو موسیکی، ناساز: دەنگێوە ناسازش هەن، ئاوەکیٛ
ناسازەنە، سازگە: یاگیٛ دروسنای، ساز+مان= سازمان، (هەرپاسە ساخت+ مان=ساختمان)
ئیٛڎیچ دماگیٛرو"مان" هوٙرمەگیٛروٙنە. سازش، سەعات ساز، دڎانساز، تەنەکەساز،
گوٙبەندێش سازەکەردە. ڕیٛخەو ساز+ندە: سازندە، وەلێم لاو ئیمەوە کەم بەکار ئاومان،
بیەن بە نامیٛ بکەری(اسم فاعل). جە ویەردەنە(ساز) پیٛسەو دماگیری بەکار ئاوامان
وەلێم ئینە هەڵەن، ساز ڕیٛخەو چەمەین ملوٙنە سەرو نامیٛ سادیٛ مەکەروٙش بە نامیٛ
ئامیٛتیٛ، پیٛسەو دڎان ساز، گوٙبەنڎساز.
واتیٛ
کریٛڵییٛ: key words
سازە: مورفیم morphem(گولانە تەرین دننەو دواین، مانادارەن،
ئەرکدارەن)، کە جە دروسنای واتیٛنە بەشدارەن (واتیٛسازیmorphology ).
ساخت:
دروسکەردەی، وەشکەردەی جە دەمو ویەردەینە
ساز:
سازکەردەی، ئامادەکەردەی جە حاڵو ئیسەتینە
د. ناجح گوڵپی
5/4/2020 گوڵپەت، کەرەنتینەو کروٙنای
