دەرەفیٛڵان
دەرەفیٛڵان،
یام هانەو دەرەفیٛڵانی، دەرێوەن گنوٙ دەسە ڕاسو دەگاو گولپیوە. سەرو جادەو گوڵپی
سەرگەتیٛوەن، ئی درە نامین بە هانەو دەرفیٛڵانی، هانێوە وەهارەن، هەر ساڵێوە واران
فرە بوٙ چند هانێوەش چەنە تەقا، یەریٛ هانیٛ گەوریٛ و بڕیٛ هانە کلیٛ گولانیچ
ئاویشا چەنە مزیوە. دوویٛ هانیٛشا ئینێ پەشتەو جادەینە چەنی هانەکلەکا، یوٙیچا
ئینا بنەو شەخسەکەو(نەرەکە) و دەرەفیٛڵانینە، هەڵبەت ڕازەو ئی شەخسیە و
قەبرسانەکەو بنیٛش جیانە، هورش گیرمیٛ پەی باسیوە تایبەی.
ئاوەو
ئی هانا جە ویرو منەنە مەنیٛ هەتا دما مانگەو وەهاری، یانی مانگەو ششینە ئیتر کزە
بیٛو وشک کەریٛ، هەڵبەت دماو پووش پڕای، ئاوەختە پەڕەبیٛ قڕواقی و چەمچەقوڵیٛ،
خەلکو دەگای کەلکش چەنە هورگیٛریٛنیٛ پەی جلشتەی و پەژم شتەی وعاجەت شتەی ...هتد. لوای
پەی دەرەفیٛڵانی وەهارێنە فرە وەشبیٛ، سەیران و ویارای بیٛ پەی پیرو گەنجی و
زاڕوٙی.
ئی
هانە ساڵە 2005 وەن نەتەقان، وەلێم ئیسال 29/1/2019 هەمدیسان تەقاوە، من حەکایەتەو
نامیٛ ئی دەرفێڵانیمە پیٛسە کەوتیٛنەگۆش، زەمانەو ئامای شێخەکا پەی گوڵپی هەکە
کەروٙ بنەڕاو ساڵەکاو هەزارو نوٙسەڎی، یانی سەدەو نوٙزدەی، دماو دایوەنەی بڕیٛ
کییا"کاریٛز" دلیٛ دەگاینە، یاوای بەئاویٛ، کاریٛزکەنەکیٛشا ئاردیٛ پەی
دەەرفێڵانی، چون وەهارێنە ئاویش بیێنە و گەرەکشا بیٛ کەراش هەمیشەییە، کاریٛزکەنیٛ
فرە هەرمانەشا کەردە چی یاگێنە وەلێ نەیاوێ ئاویٛ. شیخیچ واتەن هەر مشوٙم هەرمانە
کەردیٛ تایاووٙ ئاویٛ، ئتر کاریٛزکەنەکیٛ بیٛزاریٛ بانە، یوشا ماچو من فیٛڵێوەم
هەنە بەشکیم نەجاتما بدوٙنە چی هەرمانە بیٛ سەمەریٛ، پەیش باس کەردیٛ و ڕیٛکیٛ
کەوتیٛ سەرش، شەوێ هورستیٛ لوێ بە کونە
ئاویشا ئاردە کەردەشا دلیٛ کیەکیٛ، تەرە بیە، دمای لوێ لاو شیٛخی واتشا قوربان
ئانا خەریکا یاوینمیٛ ئاویٛ و تەڕایی، با چنڎ ڕوٙێ ئیسراهەت کەرمیٛ و بلمیٛوە
سەردای لاو یانەی، شێخیچ ڕازی بوٙنە، کاریزکەنەکیٛ هەورامییٛ ئەودیما بانە، ئا لوایە
لوێوە ئتر نامێوە. ئینە ویەرینی دەمواچەن، ئتر نمەزانو تاچنڎ یاگیٛ گیٛروٙنە.
وەلێم
مەبەستو من چیٛوێ تەرەن، گەرەکما ڕوٙشنش کەروە جە بارو ڕازوانیوە نامیٛ دەرفیٛڵانی
چەنی دروسیێنە، ئی نامیٛ نامێوە ئامێتیٛ جەمعەنە،
وەلێم ڕەنگا کەسیما سەرنجەو ئینەیش نەڎێبوٙ، چون ڕازوانی هەورامیما نەوانان.(دەر+
فیٛڵ+ان = دەرفیٛڵان)، ئی جوٙرە کۆ، جەم، جەمعە ویەردەو هەزاران ساڵا چیٛوەڵتەری
زوانی هەورامینە(گوٙران) باو بیەن تا یاووٙ بەئیسەیچ، دەرە نامیٛنە نامیٛ یاگیٛ، وەلێم فیٛڵ سیفەن. ئەگەر
سەرنجەو نویستەکاو دەقەکاو گورانی، یام شاعرە قەدیمیەکاما دەیمیٛ شێعرەکیٛشا پەڕیٛنیٛ
چی جوٙرە جەمعیە"کوٙ" نمونە: چەمانش ڕەشتەن، زڵفان گریٛ دان ئاخوٙم غارەتش ئەویانەو کیٛ دان)، چەمان +
زڵفان، چی جوٙرە جەمعەینی.
ئیسە
نمونیٛ تەر مارمێوە هەکە جە سنورو دەگاو گوڵپینە هەنیٛ( کانی ژەنان، سیٛ تەپان،
تەپە سیٛلکان، تەپە دمارەکوٙڵان) ئینیٛ گرد بە شیٛوەو جەمعی ئامێنیٛ. کانی ژەنان،
ژەن+ان، وەلێم ئیسە ماچمیٛ هانەو ژەنا، نونەکەما قوتدان و نمەواچمیٛش، ڕەنگا ویٛم
جە بارو نەزانیوە چنڎ جارێ واتەبوٙم ئی نامیٛ چی پاسنێنە، خوٙ کوردانێنە، وەلێم
ئیسە مزانو بنەڕەت هەورامیەنە. سیٛ تەپان،
یەرێ تەپیٛنیٛ وەرانوەرو دەگاو گوڵپیوە، تەپ+ان= تەپان. تەپە دمارەکوٙڵان= دمارەکوٙڵ+ان، تەپێوە بیەن
دمارەکوٙڵیٛش فرێنیٛ، تەپەسیٛلکان= تەپێوە
بیەن یەریٛ لکیٛش بیێنیٛ. پەی زانیاریتا زوانی هەورامیەنە (سیٛ) جیاتی یەریٛ بەکار
ئامان، فرەو یاگانە ئامان بە بەڵگەوە( سیٛ بەڕوٙ، سیٛپا، سیٛ کوچکە) تەپو
سیٛکوچکەی. نەک بە شیٛوەو (سێ) هەکە سورانی دەمواچش کەرا.
ئیجۆرە
جە جەمعی یام کۆی زوانی هەورامیەن وەلتەر بیەن و ئیسیەچ دلیٛ نویستەکامانە مێ
وەلێم پەنەش مەزانمیٛو سەرنجەش مەدەیمیٛ، فرەتەر نیشانیٛ(یٛ) کوریٛ، کەشیٛ،
هێزمیٛ، بەکار مەیوٙ، وەلێم (ان) هەر مەنەن و ئەوسا فرەتەر پەی زوانو شێعریٛ بەکار
بریان. ئی (ان) ئیسە فرەتەر (ن) نونەکەی لابەرمیٛنە وەختو دەمواچینە، وەلێم من
جارو بار نویستەکامنە بەهەورامی منیەشەراوە هەتا
نەفوتیوٙ.
پاسە
بوٙ زوانی هەورامینە(ان، ا، یٛ) یەریٛ نیشانیٛ
جەمعی هەنیٛ، سەربارو بڕیٛ تەری کە هامبەشیٛنیٛ چەنی زوانە ئیرانیەکاو تەری پیٛسە(
گەل، هات، جات، ها).
د.
ناجع گوڵپی 1/2/2019
